De laatste maanden is er in de media groeiende aandacht voor het onderwerp colorisme. Steeds meer verhalen komen naar buiten over discriminatie, ook binnen de eigen gemeenschap, gebaseerd op de specifieke kleur en tint van je huid.
We kennen de voorbeelden allemaal. Matchmakers die het belang benadrukken van de juiste huidskleur (met als tendens “hoe lichter, hoe beter”). Familieleden die zeggen dat iemand niet mooi is, omdat ze te donker is en Bollywoodsterren die blekende producten promoten om er “fair and lovely” uit te zien. In veel gemeenschappen met een gepigmenteerde huidskleur wordt een lichtgetinte, gave huid beschouwd als schoonheidsideaal. Om dit schoonheidsideaal te bewerkstelligen worden er al eeuwenlang methoden bedacht om de huid te bleken.
De psychosociale effecten van colorisme en de hieruit voortvloeiende negatieve gevolgen, zoals het bleken van de huid, komen steeds meer onder de aandacht. Wat veel mensen echter niet weten is dat het gebruik van blekende producten ook schadelijke effecten kan hebben op de huid. In sommige gevallen is deze huidschade zelfs onherstelbaar.
Als dermatoloog in een groot ziekenhuis in Den Haag word ik hier vaak mee geconfronteerd. Enerzijds zie ik mensen met donkere vlekken in het gezicht, die gebukt gaan onder gevoelens van schaamte, afwijzing en uitsluiting en op zoek zijn naar een definitieve oplossing voor hun huidprobleem. Anderzijds zie ik patiënten die door gebruik van blekende producten ernstige bijwerkingen hebben gekregen, leidend tot onherstelbare schade aan de huid. Helaas zijn de behandelmogelijkheden voor beide groepen teleurstellend.
De meest gebruikte blekingsproducten worden niet op doktersrecept verkregen, maar gekocht in een (tropische) winkel, online besteld (ook vanuit het buitenland) of gekregen van een familielid of kennis. Het grote probleem is dat deze vrij verkrijgbare producten potentieel schadelijke stoffen kunnen bevatten, die bij onjuist gebruik kunnen leiden tot soms onherstelbare schade aan de huid. Zeker bij producten uit het buitenland worden er vaak een te hoge concentratie van blekende stoffen gebruikt. Ook worden er vaak medicinale stoffen toegevoegd aan het blekingsproduct, die bij langdurig gebruik niet alleen schadelijk zijn voor de huid, maar ook een negatief effect kunnen hebben op interne organen. Daarbij is bij producten verkregen uit het buitenland de beschrijving van ingrediënten en gebruikte concentraties niet altijd duidelijk of volledig. In sommige gevallen ontbreekt de ingrediëntenlijst op de verpakking in het geheel of is het in een voor de patiënt onduidelijke taal beschreven wat als gevolg kan hebben, dat iemand jarenlang een product gebruikt, waarvan niet te herleiden is wat de actieve en mogelijk schadelijke ingrediënten zijn.
De meest gebruikte ingrediënten in blekende producten zijn hydrochinon en clobetasolproprionaat. Hydrochinon remt de aanmaak van pigment in de huid. De stof wordt in concentraties van 2% tot 5% in een crème of lotion voorgeschreven. Hogere concentraties zijn verboden in Nederland. Hoe groter de concentratie hydrochinon, hoe groter is de kans dat niet alleen de pigmentaanmaak wordt geremd, maar ook dat de pigmentcellen in de huid (blijvend) worden beschadigd. Onjuist gebruik van hydrochinon kan leiden tot hevige irritatie van de huid en contacteczeem. Deze eczeemreactie op de huid kan na genezing weer nieuwe pigmentvlekken achterlaten. Dit noemen we een post-inflammatoire hyperpigmentatie. Dit is een veelvoorkomend probleem, omdat deze reactie juist vooral optreedt bij mensen met een donkere huidskleur. Helaas duurt het vaak maanden tot jaren voordat de huid zich hiervan herstelt. Langdurig gebruik van hydrochinon, ook in een lagere concentratie, kan daarnaast leiden tot onherstelbare schade de huid. Er kunnen puntvormige witte vlekjes ontstaan (volledige verdwijning van pigmentcellen) er kunnen hele opvallende diepe donkerbruine tot zwarte pigmentaties in de huid ontstaan. Dit laatste noemen we exogene ochronose, wat veroorzaakt wordt door inkapseling van hydrochinon in de huid.
Clobetasolproprionaat is een medicamenteuze stof die behoort tot de groep van lokale corticosteroïden, beter bekend als hormoonzalven. Hormoonzalven worden normaalgesproken voorschreven als behandeling voor eczeem of andere huidziekten. Hormoonzalven zijn bij verantwoord gebruik absoluut veilig; onjuist gebruik echter kan leiden tot een heel scala aan bijwerkingen. Corticosteroïden worden naar sterkte ingedeeld in 4 klassen: klasse I is het lichtste en klasse IV is het sterkst. Clobetasolproprionaat is het sterkst werkende klasse IV corticosteroïd. Hoe hoger de klasse, hoe meer kans op bijwerkingen. Dit betekent dat de kans op bijwerkingen bij gebruik van Clobetasolproprionaat, zeker als het in het gezicht wordt gebruikt, groot is. Onjuist gebruik van deze stof kan leiden tot atrofie (dunner worden van de huid), vorming van striae (striemen), leiden tot puistjes, overmatige haargroei, toename van fijne bloedvaatjes (couperose) én een blekend effect op de huid. Het blekende effect waarvoor clobetasolproprionaat in blekingsproducten wordt gebruikt is dus eigenlijk één van de bijwerkingen van de stof. Gebruik van grote hoeveelheden clobetasolproprionaat (meer dan 50 gram crème of zalf met per week) kan leiden tot systemische bijwerkingen (bijwerkingen in andere organen). De eigen bijnier kan stoppen met het aanmaken van bijnierschorshormonen. Er kan botontkalking optreden, het gezicht kan dikker worden én er kunnen oogklachten ontstaan, zoals staar en verhoogde oogboldruk. Bij kinderen die te veel sterke corticosteroïden gebruiken kan zelfs groeiremming optreden. Kinderen hebben meer kans op systemische bijwerkingen, omdat ze een relatief groot lichaamsoppervlak hebben in verhouding tot hun gewicht. Gebruik van een klasse IV corticosteroïd zoals clobetasolproprionaat bij kinderen wordt daarom ook sterk ontraden. Het gebruik van een lagere klasse corticosteroïden zalf op doktersadvies voor behandeling van bijvoorbeeld eczeem of psoriasis is ook voor kinderen wel veilig.
Patiënten in mijn spreekkamer met donkere vlekken van de huid lijden vaak erg onder hun huidprobleem, mede door alle negatieve opmerkingen en goed bedoelde adviezen uit hun omgeving. Zij komen vaak met hoge verwachtingen naar de dermatoloog. Zoals ik al eerder zei, zijn er echter slechts beperkte mogelijkheden en zijn de behandelingen vaak teleurstellend. Dat kan erg frustrerend zijn, zowel voor de patiënt als voor de dokter. Zeker bij patiënten die bijwerkingen hebben van een blekingsproduct moet ik twee keer slecht nieuws geven. Ik heb vaak geen goede behandeling voor de pigmentvlekken, die ze als storend ervaren en daarnaast kan ik ook de bijwerkingen van het blekende product niet verhelpen. Wat overblijft is camouflage of acceptatie, maar dat is laatste is lastig in een omgeving, waarin colorisme nog altijd aanwezig is.
In mijn ideale wereld zouden blekingsproducten niet meer nodig zijn. Helaas leven we in een wereld waarin het hebben van een donkerdere huidskleur nog steeds een negatieve impact kan hebben. De huidige tijdsgeest leidt tot een lastige situatie waarin er enerzijds vraag blijft naar blekende producten en er anderzijds steeds meer een taboe rust op het bleken van de huid. Ik hoop dat het delen van mijn ervaring en kennis op dit gebied een bijdrage kan leveren aan bewustwording van de mogelijke schadelijke effecten van het bleken van de huid en colorisme in breedste zin van het woord. Ook ik droom van een wereld, waarin iedereen mag zijn wie hij of zij is en trots kan zijn op zichzelf van binnen én van buiten.
Geschreven door Sadhanna Badeloe – 29 oktober 2020
#HÏVAN
Hivancommunity is een platform om de positie van Hindoestaanse vrouwen in Nederland en Suriname te versterken. De focus ligt met name op het helpen van vrouwen die zich bevinden in verstikkende situaties, o.a. veroorzaakt door conservatieve denkbeelden, naar een vrij en geëmancipeerd leven. >> Lees meer
HÏVAN 