Het is natuurlijk makkelijk kritisch te zijn als kind tegenover de ouders. Het ouderschap is iets dat ik nog niet heb mogen ervaren en hoewel ik het graag beter wil doen dan mijn ouders hebben zij mij ook veel meegegeven dat ik hoop door te geven. Ik wil niet ingaan op de financiële voordelen die mijn ouders tot de dag van vandaag mij meegeven. Niet omdat het minder waarde heeft maar, omdat het in zekere mate als compensatie voor vele andere dingen wordt gebruikt. Ik wil wel spreken over de vele mogelijkheden die mijn ouders mij hebben gegeven ondanks vele diepgewortelde tradities en gewoontes. Ook wil ik spreken over mijn eigen verantwoordelijkheid hierin.
Ik zie het bij veel meiden uit de Hindoestaanse gemeenschap: liegen. Het is de standaard. Wat de oorzaak ook mag wezen, we gaan er tot op de dag van vandaag in mee. Liegen over vriendjes, liegen over uitgaan, liegen over rund of varken eten etc. etc. Ik heb het ook gedaan. Toen ik eerlijk vertelde over mijn eerste afspraakje met mijn ex-vriend kreeg ik een negatieve reactie van mijn vader. Toen ik toch doorging met daten en uiteindelijk een relatie kreeg was ik alsnog niet open. En hoe stom ik het vind om te vertellen, doormiddel van een zuigzoen viel ik door de mand. Ik werd ‘gedwongen’ het uit te maken of zeiden mijn broer en vader ‘er niet over te willen praten’. Lange tijd ging ik hier ook in mee. Ik was 15 jaar oud en wist niet zo goed welke waarden ik belangrijk vond en hoe belangrijk het is om hier aan vast te houden. Dit kreeg ik ook niet mee van uit huis. Op mijn 18e ging ik dan ook in therapie. En op mijn 22e bezocht ik ook een levenscoach. Uiteindelijk, als bijna 25-jarige volwassen vrouw kan ik hierop terug kijken, mijn eigen verantwoordelijkheid nemen en toch het gesprek aan gaan met mijn ouders.
Dit is dan ook één van de mogelijkheden die mijn ouders mij hebben gegeven waar ik verder op in wil gaan. In een tijd waar ik aardig in de knoop zat met mezelf, hebben mijn ouders geprobeerd er een weg in te vinden samen met mij. Vanaf 15-jarige leeftijd ging ik alleen reizen, had ik een moeizame tijd op school en kwam ik vaker straal bezopen thuis. En dan noem ik nog maar een paar dingen van de vele andere dingen die mijn ouders niet begrepen of mee konden omgaan. Het was moeilijk voor mijn ouders om een kind als ik op te voeden. Juist omdat, ik mij altijd afzet tegen alles wat zij kenden en konden. Toch hebben zij, in hoever zij konden, hun best gedaan. In de westerse wereld zijn vrijheid en gelijkheid zulke vanzelfsprekende begrippen, maar in de Hindoestaanse gemeenschap is dat niet zo. Het feit dat ik uit mocht gaan, dat ik alleen mocht reizen en dat mijn ouders uiteindelijk vriendjes hebben geprobeerd te accepteren of hebben toegestaan dat ik ongetrouwd ging samenwonen, is al héél veel voor hun. Uiteindelijk, waren zij ook bereid om mee te gaan naar mijn coach en konden wij onder begeleiding het gesprek aan gaan.
In onze maatschappij en zeker in onze cultuur zit er echter, nog een stigma op therapie. Dingen die mijn ouders (en vele anderen) hebben meegemaakt, wat het betekende om te verhuizen van Suriname naar Nederland, wat het betekent om een Hindoestaanse vrouw of man te zijn, zijn allemaal onderwerpen waar eigenlijk echt een expert voor nodig is. Als niet professioneel durf ik het onverwerkte trauma’s te noemen, die op generaties door gegeven kunnen worden. Het uit zich in slechte communicatie, overdaad aan alcohol, agressieve mannen, onderdanige vrouwen of juist kinderen zonder grenzen, trouwen zonder echt achter deze keuze te staan en nog vele andere dingen. Hierover praten is niet de standaard in onze gemeenschap en uit ervaring kan ik het echt een zware, oneindige struggle noemen. Maar als je deze column leest, of vele andere stukken, boeken, tv-series en veel meer hoort of ziet, daag ik je uit het gesprek aan te gaan. Soms met je ouders, maar soms ook met je broers of zussen, neven en nichten. Samen kunnen we proberen stigma’s en taboes binnen het opvoeden bespreekbaar te maken en te doorbreken, because it really does takes a village.
Hallo dames! Mijn naam is Yasmin Sewgobind, 37 jaar en geboren in Amsterdam. Groot deel van mijn jeugd heb ik doorgebracht in Weesp, niet te ver van Amsterdam. Mijn typische kenmerken? Nieuws- en leergierig, gepassioneerd, ambitieus, doorzetter, energiek!
Uit wat voor familie kom je?
Hoewel allebei mijn ouders Hindoestaans zijn, is mijn vader van de Islamitische ‘ kant’ en van mijn moeders kant van de ‘Hindu’ kant. Mijn ouders zijn gescheiden toen ik zeven was. Ik heb daarom een overwegend ‘Nederlandse’ opvoeding genoten gezien mijn stiefvader Nederlands is en mijn moeder nauwelijks de religie beoefend.
Hoe zou je je opvoeding omschrijven?
Mijn opvoeding is zeer divers. Tot ongeveer mijn negende jaar met een Islamitische insteek en daarna eigenlijk vrij van religie. Ik heb op vier verschillende basisscholen gezeten, van Dalton, openbaar en Christelijk. Het was voor mij vrij normaal om te wisselen van school. Ik wist ook niet beter. En ik denk ik daarom misschien ook soms echt naar verandering verlang, een plotselinge change of scenery or situatie. Van jongs af aan gingen wij om het jaar naar Suriname, maar later ook naar landen zoals Spanje, Frankrijk, Griekenland, Amerika en Canada! Verder heb ik een vrij vrije opvoeding genoten. Ik mocht uit in mijn jonge tienerjaren naar cafe’s, had mijn eerste vriendje als 14 of 15 jarige en vanaf mijn 21ste reisde ik alleen de wereld af om te trainen en wedstrijden te doen.
Welke drie levenservaringen hebben jou gevormd als persoon? En waarom?
Sport
Sport was geen onderdeel van jeugd, zoals je misschien zou verwachten. In tegenstelling! Ik leerde op latere leeftijd zwemmen en fietsen en hield niet van gymles. Het was ook niet iets dat vanuit mijn opvoeding echt werd gestimuleerd. Ik heb eventjes aan Jazz ballet gedaan, dan vond ik te gek. Ik droomde ervan om op te treden. Helaas stopte de lessen. Volleybal vond ik ook interessant vanwege het competitie-element. Maar dat was beperkt in de lichamelijke opvoeding lessen.
Eind tienerjaren, rond mijn achttiende voelde ik een leegte, ik was opzoek naar iets dat mij betekenis gaf, een hobby, een passie..! Ik probeerde in eerste instantie op mijn negentiende de sportschool uit. Al snel was ik verkocht en werd dat mijn leefstijl. Kort daarop ontdekte ik martial arts, dat trok nog meer mijn interesse. Martial arts was goed voor mijn zelfvertrouwen, sociale gezondheid en een goede uitdaging, maar er was meer. Het was voor mij de reden om op te staan, mijn passie! Met name Braziliaans Jiu Jitsu. Het is een sport dat grote invloed heeft uitgeoefend op mijn mentaal, fysiek en sociaal niveau.
Scheiding
Nog voordat mijn dochter haar eerste jaar had bereikt, wilde mijn voormalige partner ons verlaten. Dat was een harde klap. Zeker in het buitenland zonder mijn vertrouwde sociale kring en kersverse moeder met mijn kleine baby. Daarnaast werkte ik full time. Het was intens en in één klap alle verantwoordelijkheden op mijn schouders. Gevolg was een burn out en depressie (achteraf gezien). Tegelijkertijd is deze periode ook hetgeen wat mij uiteindelijk superdicht bij mezelf heeft laten komen, sterker en onafhankelijker en verantwoordelijker dan ooit heeft gemaakt. En ik ben daar erg dankbaar om. Ik had deze ervaring nodig om in a fast forward way de wijzere, sterkere en stabielere versie van mijzelf te worden.
Het moederschap
Moederschap is waarschijnlijkste de grootste gamechanger. Een grote verantwoordelijkheid om jouw eigen kleine meid een gezonde opvoeding te geven zodat zij straks zelf op haar eigen benen kan staan. Heel mooi en pittig, voor niets gaat de zon op :).
Je bent de eerste vrouwelijke blackbelt. Kun je meer vertellen over je passie/carrière?
Op 21 jarige leeftijd stelde mijn zusje voor om deel te nemen aan kickbox lessen op het USC in Amsterdam. Ik was niet heel enthousiast, maar ik stond er voor open (hoewel ik altijd de kat uit de boom kijk, is mijn nieuwsgierigheid groter). Echter was de cursus al volgeschreven, dus werd het karate. De eerste karate les was geweldig. Ik voelde mij direct empowered. Ik herinner mij ook dat een vrouwelijke black belt de sensei hielp. Ik vond dat indrukwekkend. In deze tijd ging ik ook nog fanatiek naar de sportschool, en de fitnessinstructeur die op de hoogte was over mijn nieuwe belangstelling in martials art, stelde mij voor aan jongen die kickboksen en BJJ beoefende. Ik was met name geïnteresseerd in het kickboksen, maar deze jongeman nodigde mij uit voor zowel kickboksen als BJJ. Zodra ik deze twee sporten probeerde, stopte ik met karate. Het was vooral de sport zelf wat mij inspireerde. Uitdagend, energiek en full contact.
De vraag is, wat is succes? Zijn het titels die je wint, het feit dat je doorgaat ondanks de resultaten van wedstrijden? Mijn grootse succes is de enorme invloed die het heeft op mijn leven. De wedstrijden, hoe je onder grote druk presteert, hoe groot de wil is, de commitment, de discipline, maar ook de vele deuren die het heeft geopend. Door de sport veranderde ik een wereldburger. Ik reisde af naar Brazilië, Amerika en het Midden Oosten. Ik voelde ook de behoefte om de sport toegankelijker te maken voor vrouwen.
Hoewel ik afgestudeerd ben aan de UvA in Communicatiewetenschappen, heb ik twee jaar nadat ik mijn master behaalde en gewerkt te hebben als marketing manager in het Olympisch Stadion voor een luxe sportschool, gekozen voor een carrière in de sport zelf. Er zijn duizenden meiden in Nederland met dezelfde studieachtergrond als ik, maar er zijn er echter maar een handjevol die zoveel kunde en ervaring hebben in deze bijzondere sport. Ik ben ervan overtuigd dat BJJ onderdeel zou moeten in de opvoeding van alle meiden. In de Verenigde Arabische Emiraten is het onderdeel van nationale schoolcurriculum voor zowel jongens als meisjes! Zij hebben de afgelopen tien jaar flink geïnvesteerd in de sport, en dat is omdat zij weten hoe belangrijk deze sport is voor de jeugd, de politie en de militaire beweging.
Mijn grootste succes is uiteindelijk het coachen van meiden (in het Midden Oosten) en de sport toegankelijk maken. Het is een belangrijke sport als we het hebben over zelfvertrouwen, sisterhood en doorzettingsvermogen. Zijn dat niet de belangrijkste waarden die we vrouwen kunnen meegeven, vooral in deze tijd? Ik heb vijf keer een kamp georganiseerd, omdat ik graag vrouwen bij elkaar wilde laten komen om met elkaar te trainen met plezier. Elkaar helpen en verbinden. Met wedstrijden heb je alleen een kort competitieve interactie, maar is zoveel meer dat we eruit kunnen halen. Ook is het een fysieke vorm van spel, iets dat we veel te weinig doen, zeker zodra we ouder worden! Verder, iedere vrouw zou moeten weten hoe ze zichzelf kan verdedigen of sterker nog, kan aanvallen als zij op haar rug ligt!
Welk advies vanuit de sportwereld wil je meegeven aan de lezers?
Mensen zijn gemaakt om te bewegen, zoek een vorm die jou aanspreekt. We worden erg ongelukkig als we de hele dag op de bank zouden liggen en tv zouden kijken of zouden scrollen op de telefoon hoewel het erg aannemelijk is en snel een gewoonte wordt (I know, media is addictive). Het is belangrijk dat je je thuis voelt, gewaardeerd voelt en plezier beleeft bij de beoefening. Werk aan verschillende aspecten, kracht, mobiliteit en flexibiliteit. Daarnaast techniek en dan uiteraard spel. Zorg voor de juiste balans en luister goed naar je lichaam.
Vergelijk je vooral niet mannen, zij hebben ten eerste een ander biologische cyclus dan vrouwen. Houd rekening met de menstruatiecyclus, ken je lichaam. Een mooi boek is In the Flo van Alissa Vitti die dieper ingaat op dit onderwerp. Volg rolemodels, benader ze en stel vragen maar laat je niet ontmoedigen omdat zij misschien veel meer ervaring hebben. Ook zij zijn ooit begonnen met de eerste les, de eerste stap! Er zijn geheimen of short cuts, een goede coach, team en een portie discipline en innerlijke drive is what it takes (check The Talent Code) Focus op jezelf en vergelijk je niet constant met anderen.
I was lucky that social media wasn’t a thing back then… so it was by default easier to focus on myself and believe in myself. Dit heeft waarschijnlijk onvoorstelbaar veel bijgedragen aan mijn eigen journey. Further, don’t go for results, enjoy the journey. Toen in een witte band had, durfde ik in eerste instantie niet eens te dromen over de blauwe band. Het had zoveel waarde! Het ging om elke training beter te worden en te testen tijdens wedstrijden. Ik krijg vaak de vraag onder ander van mijn studenten, wanneer zij de volgende band krijgen, of direct zeggen dat ze de zwarte band willen. Ondanks dat ik op de hoogte ben van veelal Amerikaanse cultuur om je doelen helder voor ogen te hebben, ben ik er niet compleet mee eens. Het gaat het erom om juist aligned te zijn met jou waarden, en dan komt het doel voor ogen. Most important thing is to live your true authentic life en be yourself.
Hoe zou je de Hindoestaanse cultuur omschrijven?
In het algemeen sterke familiebanden en rijke cultuur. Hindoestanen stammen af van sterke generaties die altijd hebben gestreefd voor een beter bestaan. Geen opgevers!
Zijn er taboes binnen de Hindoestaanse cultuur die invloed hebben op de positie van vrouwen? Zo ja, welke taboes kunnen belemmerend zijn voor Hindoestaanse vrouwen (max. 3)?
Niet je problemen laten zien. Ik denk dat dát juist het grootste probleem vormt. Deel je problemen, wees transparant en zie hoe je elkaar kunt ondersteunen.
Afwijken van de norm. Beperkt worden tot de traditionele norm. Angst en onzekerheid belemmert Hindoestaanse vrouwen om iets te proberen dat anders is, dat afwijkt van de norm.
Wat wens je Hindoestaanse vrouwen de komende jaren toe?
Ik wens Hindoestaanse vrouwen veel kracht toe. Zij hebben immens veel kracht in zich en het is van belang dat zij dicht bij zichzelf staat to tap into their power. De eerste relatie die zij nodig heeft, is een relatie met haar zelf. Belief in yourself sister!
#HÏVAN
Hivancommunity heeft als doel om de positie van de Hindoestaanse vrouwen te versterken in Suriname en Nederland. We moeten een inhaalslag maken op het gebied van emancipatie. Het platform heeft meerdere concepten: interviews, een magazine en in de toekomst volgen (internationale) projecten. Het is een kennisplatform, aangezien kennis er mede voor kan zorgen dat vrouwen uit een ongewenste sociale context kunnen bewegen. Het moet een platform zijn waar vrouwen vragen kunnen stellen die ze nergens anders kunnen stellen. Waar ervaringen gedeeld worden die normaliter als taboes worden bestempeld. De interviews moeten inspireren en adviezen geven. De scherpe columns moeten zorgen voor herkenbaarheid en bruikbare adviezen. En de projecten moeten leiden tot zichtbaar resultaat.>> Lees meer
Vertel eens wat over jezelf? De welbekende vraag die regelmatig word gesteld. Makkelijke vraag, want jij kent jezelf immers het beste, toch? Maar hoe beantwoord je deze vraag? Elke keer als deze vraag mij word gesteld denk ik na over wat ik ga vertellen, want wat is de ‘echte’ waarheid? Vertel ik wie ik denk dat ik ben of wat mijn omgeving vind dat ik ben. Ga ik vertellen wat ik denk dat mijn gesprekpartner wilt horen of vertel ik wie de ‘echte’ Doeshana is.
Mijn naam is Doeshana Ganesh, partner van Krishan, moeder van Jayden en trotse eigenaar van detacheringsbureau ICT-Helden. Mooi verhaal, maar wat vertelt dit over Doeshana?
Cut the crap, laten we gewoon een keer eerlijk zijn en vertellen wie we echt zijn. Het hoeft niet altijd een ideaal beeld te zijn. We groeien op in een maatschappij waarin we altijd maar ‘perfect’ moeten zijn en binnen de kaders moeten passen. Ik ben opgegroeid in een gezin waarin wij altijd werden vergeleken met ‘anderen’. Dit heeft ervoor gezorgd dat ik nooit tevreden kon zijn met wie ik was en een constante strijd moest voeren met mijzelf en anderen. Het was nooit goed genoeg, want er was altijd iemand anders die knapper, slimmer, serieuzer, vooruitstrevender, slanker was.
Toen ik begon met ICT-Helden kwam ik erachter dat dit mij niet verder zou gaan helpen. Ik was onzeker, maar doordat ik altijd een masker op had en deed alsof ik de wereld aan kon, had mijn omgeving niet door dat ik zo onzeker was.
Ondernemerschap begint met het ontdekken van wie jij bent. Op het moment dat jij bewust bent van jouw vaardigheden en hier ook daadwerkelijk in gaat geloven dan kunnen er mooie dingen gaan ontstaan. Weet wat jouw krachten zijn en geloof hierin! Er komt een moment dat je die innerlijke strijd met jezelf en met anderen gaat loslaten, omdat jij weet wie jij bent en wat je waard bent.
Naast dat je gaat ontdekken wat jouw krachten zijn, ga je ook ontdekken wat jouw belemmeringen zijn. Belemmeringen ontstaan door gedachten en overtuigingen. De grootste belemmering in het leven dat ben je zelf!
Met behulp van Tony Robbins en zijn geweldige seminar ‘Unleash the power within’ ben ik in staat geweest mijn eigen belemmerende gedachten om te zetten in iets positiefs. Tijdens dit seminar leer je in vier dagen wat deze belemmerende gedachten zijn, wat het met je doet en hoe het jou belemmert in je doen en laten. Je gaat op zoek naar jouw blauwdruk, waarom denk je wat je denkt, voel je wat je voelt en doe je wat je doet?
Onze overtuigingen en gedachten zorgen ervoor dat we elke situatie op dezelfde manier gaan beoordelen en een patroon inbouwen. Stel dat je vanaf jongs af aan is vertelt dat je aanleg hebt om ‘dik’ te zijn, wat denk je dat er gebeurt als jouw vertrouwde omgeving deze slecht onderbouwde mening met jou deelt? Jij gelooft dit! Jouw onderbewuste slaat dit op en programmeert dit met als resultaat dat je er alles aan zult doen om ‘dik’ te blijven. Dit is wat ik bedoel met jouw blauwdruk. Zo hebben we verschillende overtuigen en gedachten die ons blijven belemmeren.
Het is tijd om wakker te worden, wat zijn jouw belemmerende gedachten en overtuigingen? En wat ga jij eraan doen om jouw blauwdruk te herschrijven?
Geschreven door Doeshana Ganesh
#HÏVAN
Hivancommunity heeft als doel om de positie van de Hindoestaanse vrouwen te versterken in Suriname en Nederland. We moeten een inhaalslag maken op het gebied van emancipatie. Het platform heeft meerdere concepten: interviews, een magazine en in de toekomst volgen (internationale) projecten. Het is een kennisplatform, aangezien kennis er mede voor kan zorgen dat vrouwen uit een ongewenste sociale context kunnen bewegen. Het moet een platform zijn waar vrouwen vragen kunnen stellen die ze nergens anders kunnen stellen. Waar ervaringen gedeeld worden die normaliter als taboes worden bestempeld. De interviews moeten inspireren en adviezen geven. De scherpe columns moeten zorgen voor herkenbaarheid en bruikbare adviezen. En de projecten moeten leiden tot zichtbaar resultaat.>> Lees meer
Meer dan 100.000 goedbedoelde adviezen, van personen dichtbij of uit de literatuur. Er is zoveel over de zwangerschap te zeggen. Dan nog is iedere zwangerschap, vrouw, baby en geboorte uniek. Of het nu jouw eerste of zoveelste zwangerschap is, het is een bijzondere ervaring die je mag omarmen.
Ayurveda als “science of life” en de zwangerschap. Volgens Ayurveda is de zorg voor een kind belangrijk vòòr de conceptie, tijdens de zwangerschap en natuurlijk na de geboorte. Het is niet niks om zwanger te zijn en moeder te worden. Ayurveda kaart de zorg voor zwangere vrouwen extra aan. In Ayurveda wordt aangenomen dat de mentale- en gedragsmatige ontwikkeling van een kind al begint bij de conceptie.
Een mens wordt gevormd door de eigen ziel, de geest, de karma, de vader, de moeder en externe invloeden (de omgeving). De rol van de moeder is belangrijker dan we denken. De persoonlijkheid van het kind begint vorm te krijgen in de baarmoeder en wordt sterk beïnvloed door de staat van de moeder tijdens de zwangerschap en daarna! Jouw baby krijgt alles via jou mee. Dit wetende, ook van uit de Ayurveda Practionar opleiding, ben ik toch bewuster met deze zwangerschap omgegaan in vergelijking tot de zwangerschappen van mijn zoon (8) en dochter (5).
Ik deed toen natuurlijk ook al mijn best met hetgeen ik toentertijd wist. Nu is het met méér kennis en vaardigheden en meer vanuit mijn eigen Zijn. In December kwam het goede nieuws van de zwangerschap. Helemaal happy met mooie intenties en plannen begon deze zwangerschap, maar dan komt er plotseling iets van “COVID-19” en een “lockdown”. Opeens waren er zoveel maatregelen en angst in de wereld en om mij heen, en wat doe je dan?! Ik ging creatiever om met mijn tijd, self care, kinderen, zwangerschap, werk en studie. Het werkte allemaal…..tot op zekere hoogte. Het was voor iedereen wennen en schakelen, want zo iets hebben we nog nooit eerder meegemaakt.
Veranderingen. Er verandert al zoveel in het lichaam tijdens de zwangerschap en dan ook nog eens in de omgeving. Binnen Ayurveda staat balans centraal! Maar hoe blijf je in balans met zoveel veranderingen? Er zijn een aantal wijsheden vanuit Ayurveda die mij erg geholpen hebben in deze bijzondere tijd van COVID-19 en de zwangerschap. Adviezen voor het welzijn van moeder en baby.
Positieve affirmaties
Om in een zekere positiviteit te blijven, leefde ik in mijn eigen bubbel. Ik keerde naar binnen! Ik las geen nieuwsberichten meer; al die negativiteit – ook al was het realiteit – was niet goed voor mij en niet voor de baby. Ik besloot om ons te voeden met positieve emoties en positieve gedachten. Ik had ergens nog Hypnobirthing affirmaties liggen van de vorige zwangerschap, deed vaker aan zwangerschapsyoga, Qigong, was bewuster bezig met voeding en deed meer met zwangerschapsmantras- en muziek. Tip: als je op Youtube zoekt naar “Garbhankur”, dan krijg je voor iedere zwangerschapsmaand muziek dat is afgestemd op de ontwikkeling van de baby. Mooi en eigenlijk ook logisch dat iedere maand een eigen behoefte heeft, toch?
Kritisch over sociale contacten
Tijdens deze bijzondere periode waarin de sociale contacten minimaliseerde, werd ik zelf ook kritischer. Ik nam de tijd om een “tribe” te creëren die bij mij paste. Ik verzamelde positieve mensen “om mij heen”. Contacten verliepen merendeels online. Zelfs met mijn moeder, die “vast” zat tijdens haar vakantie in Suriname. Het was niet meer “chill’’ bij haar op de bank liggen, een Indiase film kijken en lekker eten” net als bij mijn vorige zwangerschappen. Zwangere vrouwen horen vertroeteld te worden, maar dat kon dus nu niet meer! Het is allemaal anders. Maar anders is óók ok. Het is maar wat je er zelf van maakt.
Zwangerschapsyoga
Zo had ik mij ingeschreven voor een cursus zwangerschapsyoga in de omgeving om andere moeders te leren kennen. Je raadt het al… het ging niet door! Ik kon niet anders dan accepteren. Dus deed ik toch mijn eigen oefeningen thuis en kwam ik, door mijn doula, in een Facebook groep terecht met zwangere vrouwen die tijdens de COVID-19 periode uitgerekend zijn om zo meer in contact te zijn met andere vrouwen. Ik kwam in situaties terecht die ik niet eerder had meegemaakt en zij ook. De afspraken bij de verloskundige en de echo’s gingen grotendeels telefonisch en heel erg kort op de praktijk… alleen! De gezondheid en het geslacht van de baby kreeg mijn partner te horen en te zien via videobellen! Dat terwijl ik in dat donkere kamertje lag met de onbekende echoscopist en hij in de auto met de kinderen. Ideaal? Nee absoluut niet, maar het is wat het is.
Afgestemde selfcare vol aanpassingen
Wat mij altijd al, vanuit Ayurveda, geïnteresseerd heeft is de noodzaak voor self care! Zorg goed voor jezelf, zowel mentaal als fysiek. Voed je met voeding dat past bij iedere trimester, of zelfs maand, van de zwangerschap en doe lichaamsoefeningen die bij het trimester passen. Hier is veel over te vinden, maar wil je het afgestemd hebben op je persoonlijke situatie, ga dan op consult bij een Ayurvedische arts of therapeut. Hoewel ik zelf in Ayurveda gedoken ben, ben ik toch op consult bij mijn docente voor adviezen. Het gaat allemaal om balans. En laat dat nu juist de uitdaging zijn tijdens de zwangerschap met alle hormonen en veranderingen die door je lijf gaan. Ik paste niet alleen mijn voeding aan, ook mijn dagelijkse sesamolie massages werd aangepast met andere oliën, voor het eerst gebruik ik olietampons en kwamen er supplementen bij… aanpassingen, aanpassingen en aanpassingen. Een mooie manier om mee te gaan op het ritme van mijn interne natuur en de externe natuur.
Don’t suppress your natural urges
Onderdruk niet je natuurlijke drang, luister naar je lichaam! Als zwangere ben ik er extra gevoelig voor geworden. De emoties die zich wilden uiten, de gedachten die opkwamen en gedeeld wilden worden, maar ook eten en drinken waar ik (of de baby) zin in had. En mijn uitdaging in deze tijd…de baby die op mijn blaas drukte. Plassen wanneer ik moet plassen. En tsja, je kan niet even een restaurant binnenstappen om gebruik te maken van hun wc, want zij zijn dicht! Hoe verbazingwekkend het ook voor de kids was… zij zagen hun mama een bosje in lopen en er opgelucht uit komen. “Heb je geplast, mama?” vroegen ze dan 😉
Postnatale zorg
De postnatale zorg is cruciaal voor de eerste 42 dagen na de geboorte, zowel voor moeder als voor kind. Er wordt zelfs gemeend dat de eerste 42 dagen invloed hebben op de komende 42 jaar van de vrouw, invloed hebben op de ontwikkeling van het kind en de volgende zwangerschappen en kinderen. 42 dagen, en niet de 5 dagen die je van de overheid vergoed krijgt voor kraamzorg. Er komt zo vaak (onverwerkte) postnatale depressies voor en vaak wordt het gedeeld met elkaar. Postnatale depressie kan echt veel minder worden door de juiste zorg te krijgen!
Voorbereiding
“Wat voor kraamzorg wil ik hebben (ik heb bewust gekozen voor natuurlijke kraamzorg), wat moet ik nog kopen voor mijzelf en de baby (denk aan yoni steaming kruiden, speciale olie etc.) wie zal er voor de andere kinderen zorgen, hoe vaak kan mijn partner vrij nemen, wie zorgt er voor mij? Door wie en wanneer wordt het huis schoongemaakt, wie zorgt voor de vers gemaakte maaltijden voor mij volgens Ayurvedische richtlijnen en voor het gezin, wat doen we met kraambezoek als het mag? Wie wil ik als eerste bezoek?” Allemaal dingen die mij helpen bij het herstel en waarborgen van de rust en sfeer in huis. Ik durf steun te vragen, gelukkig, want dat is niet altijd zo geweest.
Dit is een beetje van wat en hoe ik het nu doe…..”Sharing is caring!” zeg ik altijd…. Maar onthoud dat iedere vrouw en zwangerschap uniek is. Ik ervaar de zwangerschap en Ayurveda als een mooie en bijzondere combinatie in deze fase en hoop dat andere vrouwen geïnspireerd raken om meer naar zichzelf te luisteren (in hun kracht te staan) en bewust te kiezen om goed voor henzelf te (laten) zorgen, vooral tijdens de zwangerschap en zeker ook daarna! Omarm deze bijzondere ervaring. Veel liefs, Angela
Geschreven door Angela Ramsoedh
#HÏVAN
Hivancommunity heeft als doel om de positie van de Hindoestaanse vrouwen te versterken in Suriname en Nederland. We moeten een inhaalslag maken op het gebied van emancipatie. Het platform heeft meerdere concepten: interviews, een magazine en in de toekomst volgen (internationale) projecten. Het is een kennisplatform, aangezien kennis er mede voor kan zorgen dat vrouwen uit een ongewenste sociale context kunnen bewegen. Het moet een platform zijn waar vrouwen vragen kunnen stellen die ze nergens anders kunnen stellen. Waar ervaringen gedeeld worden die normaliter als taboes worden bestempeld. De interviews moeten inspireren en adviezen geven. De scherpe columns moeten zorgen voor herkenbaarheid en bruikbare adviezen. En de projecten moeten leiden tot zichtbaar resultaat.>> Lees meer
Ik kom echt uit een Surinaams gezin. Mijn ouders zijn beide hindoestaans en mijn vader heeft ook een beetje Javaans in zich. Van alle drie verschillende culturen komt veel terug in mijn familie. De gezelligheid, het eten, de warmte en het harde werken. Als ik praat over wie ik ben en wat ik doe, komt echt alles voort uit mijn familie. Zelfs Tiffany, The Food Styliste. Al is dat een beetje meer luxueus dan mijn familie hun smaak, haha. Maar daarom noemen zij mij ook altijd een diva.
Hoe zou je je opvoeding beschrijven?
Zoals ik al zei, komen de verschillende culturen direct terug in mijn familie. En ook in mijn opvoeding. De traditionele waarden kwamen direct terug in mijn opvoeding. Mijn ouders waren beschermend en autoritair. Als tiener was dat niet altijd makkelijk, want ik ben super eigenzinnig. Maar in die zin, was het soms echt wat ik nodig had. Soms ook niet. Maar nu kan ik er wel op terugkijken en het waarderen voor wat het was. Mijn ouders en ik hebben ook een veel betere band dan toen. Ze waarderen mijn eigenzinnigheid steeds meer en met mijn vader kan ik er zelfs grapjes over maken. Mijn moeder wilt soms nog mij proberen te controleren, nutteloze pogingen zijn dat, haha.
Ondertussen ben ik ook opgevoed met collectieve waarden. Er waren altijd mensen bij ons over de vloer. Hoe meer mensen, hoe meer gezelligheid. En tegelijk ook altijd behulpzaam naar anderen. Als iemand moest worden opgevangen, stond onze deur open. Als iemand hulp nodig had met iets doen, stonden wij klaar. En wij ook voor elkaar, als mijn ouders hulp nodig hadden met werk, waren mijn zus en ik er altijd. En als ik tot middennacht nog aan schoolprojecten zat, waren mijn zus en ouders altijd ready om mij een handje te helpen. Dit heeft echt gemaakt wie ik ben, altijd vrijgevig en klaarstaan voor een ander.
Welke drie levenservaringen hebben jou gevormd als persoon en waarom?
Er maar drie kiezen is wel moeilijk. Ik moet zeggen dat ik mij ook niet altijd goed kan verwoorden hoor, dus ik ben soms een beetje voorzichtig. Maar, één, dat ik mijn eerste jaar op hbo opnieuw moest doen. Twee, mijn vaste baan verlaten en drie, mijn eigen bedrijf beginnen. Ik kies deze drie omdat ze echt weergeven waar mijn werkethiek vandaan komt en waar mijn passie ligt. En om eerlijk te zijn, is dat ook een groot deel van wie ik ben. Ik heb van huis uit meegekregen om altijd hard te werken, al was het voor een dubbeltje meer. Mijn ouders hadden naast hun vaste baan altijd een extra hussle on the side en dit is altijd mijn voorbeeld geweest. Ik probeer altijd echt mijn alles te geven. Wat dat betreft was mijn baan opzeggen ook echt een grote stap. Het was toch een stukje minder zekerheid. Maar ik moest mijn hart volgen en alles doen voor mijn dromen.
Kun je iets meer vertellen over jouw passie voor food?
Ook hier moet ik verwijzen naar de mengelmoes van de verschillende culturen in mijn familie. Ik ben opgegroeid met traditioneel Surinaams, Hindoestaans en Javaans eten. Eten van mijn beide oma’s werden rond de familie gebracht en mijn ouders stonden ook altijd in de keuken. Het is dan ook niet geheel onlogisch dat ik vroeger een beetje een dikkertje was. Ik houd van eten en iedereen in mijn familie ook. Het is natuurlijk ook manier hoe we in onze cultuur liefde uiten. De typische opmerkingen als “heb je gegeten?” “eet meer” “neem eten mee naar huis”, weergeven onze cultuur en hoe wij liefde uiten, denk ik. Ik wil ook altijd liefde geven doormiddel van eten daarom ben ik echt perfectionistisch als het op mijn werk aankomt.
Wanneer en waarom ben je begonnen met Tiffany, The Food Stylist?
Als jong meisje had ik altijd al een passie voor styling en eten, echter nooit in combinatie. Ik groeide op als een mode poppetje in een gezin en in een cultuur waar eten centraal staat. Uiteindelijk heb ik mij op Artemis Academie gefocust op food styling. Daar werkte ik aan westerse opdrachten met als focus de Vogue of LaPlace. En ook nu zie ik dat de Surinaamse keuken soms een culinaire twist krijgt, maar het verhaal verdwijnt. Dit wilde ik veranderen! Mijn ouders hebben lange tijd gecaterd en hoewel het eten heerlijk is, ziet het er nooit mooi uit. We kennen allemaal de chafing dishes gevuld met bami, nasi en vlees. Dit terwijl onze cultuur en het eten zo kleurrijk is, smaakvol is en echt een mooie geschiedenis heeft. Dit wilde ik dan overdragen! Natuurlijk, de styling is mooi en op Instagram komt dat veel naar voren, maar al mijn gerechten en ook de styling hebben altijd een achtergrond uit onze culturen.
Waar ben je het meest trots op?
Een tijdje geleden heb ik mijn baan opgezegd om mij volledig te focussen op mijn ambitie als food styliste. Helaas had ik de huidige maatregelen (covid-19) niet kunnen voorzien en wellicht had ik dan een andere keuze gemaakt. Maar ik ben trots op dat ik mijn hart volg en doe waar ik achter sta. Ik blijf nu ook sterk overeind staan en mijn best doen. Gelukkig heb ik altijd de steun van mijn ouders gehad om ook mijn hart te volgen. Ik ben blij dat mijn ouders wat dat betreft toch de ouderwetse ideeën van carrière hebben kunnen loslaten.
Wat was je grootste uitdaging betreft ondernemen en hoe heb je deze overwonnen?
De grootste uitdaging is denk ik altijd je eerste keer. Ik heb geluk gehad met de kennis en steun van mijn ouders maar toen ik voor mijn eerste opdracht 500 mensen moest voorzien van hapjes, fruit en zoetigheid, was dit echt spannend! Als ondernemer moet je leren dat je het niet altijd alleen kan, leunen op personeel is juist zo belangrijk. Het is echt teamwerk. Ik zorg er juist voor dat mijn concept, creativiteit en de dromen van mijn klant werkelijkheid worden. Centraal in de visie van mijn bedrijf staat, the sky is the limit. Mijn styling en de opdrachten kunnen zo extravagant als mogelijk maar ook minimalistisch kan de wens van mijn klant zijn. Daarbij hoort sommige dingen uithanden geven zodat ik aandacht kan hebben voor de details.
foto credits: @heliophoelie
Je bent een tijdje geleden naar Suriname gereisd. Kun je iets meer vertellen over je reis naar Suriname?
Suriname is het land waar we allemaal onze roots vinden en van sommigen gaan nog verder terug naar India, Indonesië, China en vele andere landen. Van sommigen komen de roots weer terug in Nederland. Ik heb een beetje van dit alles in mij, wij allemaal eigenlijk. We focussen ons vaak op het hindoestaans zijn maar dat betekent voor iedereen natuurlijk wat anders. Het kan verwijzen naar je roots in India maar het staat misschien ook voor de verbinding met het hindoeïsme. Terwijl het verhaal, en zeker de mijne, zo breed is. Generaties zijn opgegroeid in Suriname waar verschillende tradities uit landen als India en Indonesië zijn overgewaaid. Ze kregen een nieuw jasje. En sommige zijn helaas ook verloren geraakt. In Suriname ging ik opzoek naar de tradities die verbonden stonden met eten, wat er vele waren. Maar ik ging ook terug naar letterlijk de voordeur van mijn vaders ouderlijke huis, waar ik leerde wat hij elke dag at. Ik kwam in contact met een andere kant van mijn familie, die opgroeide in armoede. Hierdoor kwam ik ook in contact met een nieuwe kant van mij, mijn dankbaarheid groeide enorm! Dit neem ik dan allemaal weer mee in mijn bedrijf en in het eten dat ik andere mensen geef. Helaas moest ik vanwege de huidige pandemie vroegtijdig terug, maar ik ga zeker weer terug. Het is een oneindig, complex verhaal en doormiddel van eten wil ik het ontdekken.
Wat kunnen wij de komende vijf jaar van jou verwachten?
Ik wil mij de komende tijd focussen op alles wat ik heb geleerd. Zoals ik al vertelde heb ik zoveel geleerd in Suriname, dit wil ik delen met iedereen in Nederland. Dit kan zich ontwikkelen in verschillende concepten als een restaurant, dinnershows of anything, tijd zal dat laten zien. Maar zolang ik onze geschiedenis doormiddel van lekker en mooi eten kan delen met de wereld, ben ik gelukkig.
Hoe zou je de Hindoestaanse cultuur omschrijven?
‘De’ hindoestaanse cultuur is natuurlijk al een complex begrip, wat voor iedereen iets anders betekent. Maar een feit blijft dat onze overgrootouders als gastarbeiders uit India zijn gehaald naar Suriname, door Nederlanders. Zij hebben praktisch gezien als slaven geleefd daar. Dat wij tot op de dag van vandaag waarden en trauma’s hebben die daar naartoe terug te leiden zijn, is niet gek. Gelukkig hebben onze (over)grootouders en ouders hard gewerkt om ons een beter bestaat te geven en ook dat brengt weer verschillende waarden met zich mee. En voor mij zijn er dan ook hindoeïstische en christelijke waarden die terug komen in mijn zijn. En voor andere weer islamitische waardes, of andere geloven.
Nou ja, zoals ik al zei, het is super complex. Maar ondanks de geschiedenis spelen de waarden die hieruit voortgekomen als, onderdanigheid, geloof, traditioneel, saamhorigheid en hard werken nog echt een rol. Ik vind het alleen jammer om te zien dat ze niet altijd mee genomen worden met oog op de toekomst maar juist met behoud van het verleden. Echter is Hivan Community natuurlijk het bewijs dat het wel met oog op de toekomst is. Dit weergeeft ook meteen dat ‘de’ hindoestaanse cultuur voor iedereen iets anders bekent.
Welke drie taboes kunnen belemmerend zijn voor Hindoestaanse vrouwen?
Haha, een top drie van belemmerde taboes voor de Hindoestaanse vrouw is echt een pittige. We dealen elke dag met zoveel verschillende taboes binnen het vrouw zijn en binnen het hindoestaans zijn. Ik wou dat ik kon zeggen dat er maar drie waren die echt de hoofdrol spelen, maar het zijn er echt zoveel meer. Maar goed, zou ik moet kiezen, gebaseerd op de belangrijke ervaringen in mijn leven zou het zijn: 1, een relatie hebben met iemand van een andere cultuur, 2, ‘ Wat zullen mensen zeggen’ en 3, de onderdanigheid van de vrouw en hoe deze zich manifesteert.
Welk advies heb je tot slot voor de Hindoestaanse vrouwen in Nederland en Suriname?
Onthoud wat je waard bent, volg je hart en denk niet aan wat de rest gaat zeggen of denken! Ben je ondernemer of werk je voor een werkgever? Probeer altijd onafhankelijk te zijn en voor je eigen centen te werken en deze te verdienen. Leef in de vrijheid die je verdient.
Geschreven door Madhavi Gharbharan samen met Tiffany (tiffanyfoodstylist.com)
#HÏVAN
Hivancommunity heeft als doel om de positie van de Hindoestaanse vrouwen te versterken in Suriname en Nederland. We moeten een inhaalslag maken op het gebied van emancipatie. Het platform heeft meerdere concepten: interviews, een magazine en in de toekomst volgen (internationale) projecten. Het is een kennisplatform, aangezien kennis er mede voor kan zorgen dat vrouwen uit een ongewenste sociale context kunnen bewegen. Het moet een platform zijn waar vrouwen vragen kunnen stellen die ze nergens anders kunnen stellen. Waar ervaringen gedeeld worden die normaliter als taboes worden bestempeld. De interviews moeten inspireren en adviezen geven. De scherpe columns moeten zorgen voor herkenbaarheid en bruikbare adviezen. En de projecten moeten leiden tot zichtbaar resultaat.>> Lees meer
Hoe praat ik met mijn kind over racisme en colorisme? In lijn met de BLM-beweging werd ook meer aandacht besteed aan colorisme en racisme in eigen gemeenschappen. Zo kreeg ik veel reacties binnen over colorisme binnen de eigen gemeenschap. Ook is er ophef ontstaan over organisaties die colorisme in stand houden. Een aantal van deze gewoonten en gedragingen zijn o.a. gevolgen van kolonialisme en zit diepgeworteld in gedrag en wordt soms via opvoeding doorgegeven. Om dit te doorbreken heeft hivancommunity Kindercoach Warsha Atwarie gevraagd om een artikel te schrijven met de vraag: “Hoe praat ik met mijn kind over racisme en colorisme?”
De tijd van reposten en demonstreren hebben wij gehad. Dit is waardevol geweest. Nu is het tijd voor concrete acties om zaken écht te veranderen. Gelijkheid en inclusie voorop. Veel dank aan Warsha Atwarie – Raksha Bharos
Ik noem het liever het in-en uitsluiten van mensen (groepen). Het klinkt en dekt de negatieve lading, alhoewel de definitie hetzelfde blijft. Wij als volwassenen proberen kinderen zoveel mogelijk te leren als ze opgroeien. Bijvoorbeeld het leren van de ABC’s, de eerste stapjes en het fietsen. Wanneer zeg je “alsjeblieft” en “dank je wel”. En ook de grotere dingen, zoals daten, hoe je je grenzen aangeeft en leert vergeven. Maar… er is een handvol belangrijke onderwerpen waar we vaak NOOIT over (durven te) praten. Onderwerpen die gewoonweg te moeilijk zijn om op tafel te gooien. Racisme is één van die onderwerpen.
En toch… ongeacht jouw leeftijd, jij bent nooit te oud om hierover te leren. Want wanneer is het “te vroeg” om kinderen te leren hoe ze mensen die er anders uitzien, moeten behandelen? Wie helpt deze kinderen om te leren over racisme?
Kun jij jouw kind van kleur uitleggen waarom ze niet altijd aardig zijn? Dat het niet ok is dat ze anders benaderd worden? De persoon die vervelende dingen zegt, heeft misschien niet eens door, dat hij jou pijn doet. Want… HET DOET HEEL VEEL PIJN! En wanneer zij deze vervelende dingen zeggen, voel je je klein. Eigenlijk denken mensen dat het hebben van kleur betekent dat jij niet goed genoeg bent, zoals anderen. Dat is racisme.
Opvoeding
In vier stappen kun je al starten met het creëren van bewustwording over discriminatie, mensen van kleur en omgang.
STAP 1: start zo vroeg mogelijk
Bedenk waar jouw aandachtspunten zijn. Ben je bekend met witte privileges? Wat is je kennis over het Nederlands slavernijverleden, over institutioneel racisme en individueel racisme? Daarna kun je racisme met je kinderen bespreken.
Baby’s van negen maanden zien het onderscheid tussen mensen met verschillende etnische achtergronden. Voer gesprekken over de verschillende huidskleuren binnen het gezin en andere familieleden. Zij zien namelijk dat iemand een bruine of beige huidskleur heeft.
Als je het moeilijk vindt om een gesprek te voeren met jouw kind over dit onderwerp, begin dan eerst met kinderboeken. Ik heb vorig jaar een literatuurlijst ontwikkeld, waar je verschillende boeken kunt uitkiezen over diversiteit/inclusie. Je kunt de voorleeskaarten erbij pakken om gesprekken te voeren en om meer uit een kinderboek te halen dan alleen voorlezen. Daarnaast kun je ook creatief aan de slag met de emotie kleurplaat. Op basis van deze huidskleur hebben zij echter nog geen vooroordelen opgebouwd en dus behandelen zij mensen (nog) niet anders op basis van kleur. In de eerste vier jaar van ons leven ontwikkelt zich 90% van onze hersenen. Met 5 jaar verandert dit. Ook blijkt dat vijfjarigen al grotendeels dezelfde opvattingen hebben als hun ouders.
Vanaf de leeftijd van zeven jaar beginnen ze zich zorgen te maken over “wat de mensen zullen zeggen (manai ka boli).” Ze piekeren over de meningen van vrienden, leraren en familieleden.
Kinderen van een jaar of 8 zijn maximaal in staat om zich te verplaatsen in de ander. Met andere woorden: ze kunnen goed wisselen van perspectief. Daarom is het belangrijk om het kind al zo vroeg mogelijk in aanraking te brengen met bepaalde begrippen en concepten die aan de basis liggen. Leer je kind daarom zo vroeg mogelijk over de verschillende huidskleuren, ongelijkheid, discriminatie en racisme.
STAP 2: sluit aan bij wat het kind weet
De gemiddelde drie jarigen zijn geïnteresseerd in het leren van kleuren. Dit is één van de punten waar je op aan kunt sluiten. Vanaf de leeftijd van 5 of 6 jaar zullen de kinderen immers op school leren lezen. Een tweede reden is dat kinderen van deze leeftijd bovendien vatbaar zijn voor positieve en/of negatieve ervaringen.
Blijf altijd in het perspectief van het kind dat vertelt, voordat er andere perspectieven aan toegevoegd worden en sta niet toe dat kinderen gaan oordelen. Je mag wel zeggen wat je vindt, maar dat is niet beter of slechter dan wat de ander vindt. Door dat steeds te benadrukken kun je kinderen leren dat er verschillende waarheden naast elkaar kunnen bestaan en dat iedereen zijn eigen waarheden kan hebben.
STAP 3: Oordeel uitstellen
Als je daar geen weet van hebt en je reageert op het gedrag vanuit je eigen referentiekader. Kinderen kunnen zich verward voelen als er geen aansluiting is bij hun referentiekader. Probeer je oordeel over iemand uit stellen en het contact te blijven houden.
In Nederland groeien kinderen op met media en cultuur, die vooral worden bevolkt door witte hoofdpersonages en helden. Niet-witte personages komen zo nu en dan voor, niet zelden gestereotypeerd als de “rare” ander. Dat geldt ook voor kinderen. Kinderen leren zo al vroeg witte mensen te associëren met positieve kwalificaties en niet-witte mensen met negatieve en bouwen onbewuste vooroordelen op. Ook niet-witte kinderen krijgen deze vooroordelen mee.
Verschillende verhalen en waarheden kunnen naast elkaar bestaan. Hetzelfde verhaal kan opnieuw worden verteld en het klinkt telkens net even anders, afhankelijk van tijd, plaats, gebeurtenis en relaties. Het verhaal kan ook door dezelfde persoon, in verschillende periodes, anders beleefd of ervaren worden.
Het is belangrijk om je ervan bewust te zijn dat jouw waarheid niet de enige waarheid hoeft te zijn en dat er ook andere waarheden of perspectieven op de werkelijkheid te vinden zijn.
Het enige dat echt werkt in experimenten bij kinderen die al jong onderscheid maken, is het leren kennen van de ander en daarbij de vraag te stellen “hoe denk je dat het ander kindje zich nu voelt?”. Daarmee spreek je empathie aan van de ander en empathie verstoort de mogelijkheid tot oordeel.
Stap 4: Gebruik “spiegels“
Zorg voor kinderboeken met verhalen over kinderen die op jouw kind lijken. Investeer in het kopen van poppen waar jouw kind mee kan spelen die op jouw kind lijken. Ga op zoek naar programma’s met mensen die op jouw kind lijken. Het is belangrijk dat jouw kind vergelijkbare mensen ziet in diverse posities in de maatschappij. Zoek voorbeelden waar jouw kind zich mee kan identificeren en voorbeelden waaraan jouw kind zich kan optrekken.
Op Instagram en Facebook deel ik content over kindercoaching, opvoeding, diversiteit en inclusie.
Geschreven door Kindercoach Warsha Atwarie van praktijk Kindervreugde voor hivancommunity
#HÏVAN
Hivancommunity heeft als doel om de positie van de Hindoestaanse vrouwen te versterken in Suriname en Nederland. We moeten een inhaalslag maken op het gebied van emancipatie. Het platform heeft meerdere concepten: interviews, een magazine en in de toekomst volgen (internationale) projecten. Het is een kennisplatform, aangezien kennis er mede voor kan zorgen dat vrouwen uit een ongewenste sociale context kunnen bewegen. Het moet een platform zijn waar vrouwen vragen kunnen stellen die ze nergens anders kunnen stellen. Waar ervaringen gedeeld worden die normaliter als taboes worden bestempeld. De interviews moeten inspireren en adviezen geven. De scherpe columns moeten zorgen voor herkenbaarheid en bruikbare adviezen. En de projecten moeten leiden tot zichtbaar resultaat.>> Lees meer
Mijn naam is Ashwin Malahé. Momenteel ben ik werkzaam als eindverantwoordelijke voor de kwaliteit bij een zorginstelling. Wij bieden huishoudelijke hulp, maatschappelijke begeleiding, thuiszorg en verpleging aan mensen die door verschillende redenen dit niet zelf kunnen doen. Gedurende mijn vorige baan als psycholoog heb ik psychische ondersteuning geboden aan mensen met problemen op verschillende levensgebieden zoals werk, financiën en (geestelijke) gezondheid. Tijdens mijn opleiding aan Universiteit Leiden heb ik onderzoek gedaan naar conflicten bij Nederlandse en Hindoestaanse partners en de invloed van cultuur op emoties en gedrag.
Uit wat voor familie kom je?
Mijn ouders zijn rond mijn 3de levensjaar gescheiden. Ik ben grotendeels opgegroeid zonder vader, maar mijn moeder heeft dit naar haar mogelijkheden opgevangen. Ik denk wel dat het voor ieder kind van belang is om met een moeder en vaderfiguur op te groeien, alleen is dat geen vereiste. Als een vader niet altijd beschikbaar is, is dit deels op te vangen door anderen, in mijn geval mijn moeder en zussen. Mijn moeder heeft echter geen makkelijke tijd gehad, vanuit de hindoestaanse gemeenschap lijkt het vaak alsof een alleenstaande vrouw een tekortkoming heeft. Terwijl de vader, die laat afweten, er vaak zonder kleerscheuren vanaf komt.
Kun je iets vertellen over jouw opvoeding?
Ik zal niet ontkennen dat mijn jeugd daardoor niet altijd even gemakkelijk is geweest. Naast een onrustige thuissituatie en het zoeken naar een vaderfiguur was ik ook veelal opzoek naar mijzelf. Ik kan zeggen dat ik als kind zijnde weinig zelfvertrouwen had hetgeen ten uiting kwam in sociale situaties, tevens werd ik gedurende de middelbare school enkele jaren gepest. In deze periode kan ik mij herinneren dat ik het erg moeilijk vond om naar school te gaan en heel erg in mijzelf gekeerd was. Dit was, en is misschien tot op de dag van vandaag niet bekend bij anderen. Terwijl ik met de kennis van nu juist wel beroep zou doen op mijn gezinsleden en vrienden. Ik weet nu dat je door het openstellen van jezelf en door steun van anderen een dergelijke moeilijke periode beter kan doorkomen.
Door anderen te spreken over problemen die je ervaart kan je inzien dat de situatie tijdelijk is en dat je er niet alleen voor staat. Anderen zullen jou steunen waardoor je meer gelooft in je eigen kunnen om ermee om te gaan. In mijn situatie heeft het ertoe geleid dat ik voor mijzelf opkwam en mijn grenzen stelde. Ik was altijd geïnteresseerd waarom mensen zich op een bepaalde manier gedragen. Ik leerde mijzelf als psycholoog kennen, ik denk wel dat je door ervaring met moeilijke situaties je ook beter anderen de weg kan wijzen.
De reden dat ik nu meer open ben over mijn verleden is dat het deels bevrijdend werkt om mijn “zwakte” te tonen. Maar ik wil het ook met anderen delen die iets soortgelijks hebben meegemaakt en inspireren ermee om te gaan. Ik zie dit tegenwoordig niet meer als een zwakte, maar juist dat je sterk genoeg bent om er iets aan te doen.
Vaak wordt bij Hindoestanen praten over je problemen als zwakte gezien. Doe alsof er niets aan de hand is en laat anderen in de omgeving, vooral familie, zien dat het goed gaat. Zo heb ik vaak gezien dat ruziënde koppels gedurende verjaardagen en trouwerijen doen alsof alles goed is om het beeld dat mensen van ze hebben niet te verstoren. Bij veel Hindoestanen hangt eer en aanzien sterk af van schuld en schaamtegevoel. Als men niet voldoet aan het ideaalbeeld (dat door familie en gezin in stand wordt gehouden), leidt dat tot een groot schuld- en schaamtegevoel. Dit zorgt dat het lastiger is voor mensen om steun te zoeken bij hun dierbaren of hulpverleners.
Een aantal vrouwen op het platform geven aan dat er nog steeds een taboe is rond het zoeken van hulp bij psychische klachten. Hoe kijk jij hier tegen aan?
Het is ook eerder besproken op de site van HIVAN, maar ik wil het toch aankaarten omdat ik in de jaren dat ik als psycholoog werkzaam was het te vaak ben tegengekomen. Doorgaans wordt er vanuit de restrictieve tradities degelijkheid en kuisheid van vrouwen verwacht. Als er sprake is van seksueel misbruik wordt er te vaak gekozen om het te negeren. Daar waar vrouwen in een dergelijke moeilijke situatie juist de steun nodig hebben om de weg naar justitie en hulpverlener te vinden. Ik vind het onbegrijpelijk dat de zogenaamde eer van de familie op dat moment belangrijker is dan het geestelijke welzijn van je dochter. En ik heb meer dan een enkele keer meegemaakt dat de dader van seksueel misbruik door de status die hij heeft, ermee wegkomt. Dit is pure onrecht. Als familie zijnde moet het slachtoffer gesteund worden, ook richting hulpverlening, zodat hij/zij langzaam maar zeker het leven weer kan oppakken. Door de dader strafrechtelijk te laten vervolgen zal ook leed door eventuele toekomstige slachtoffers voorkomen worden.
Het is nog steeds een taboe om psychiatrische hulp te zoeken binnen de hindoestaanse gemeenschap. Vrouwen (of mannen) hebben vaak het idee dat zij falen op persoonlijk vlak als zij naar de psycholoog moeten voor hun problemen. Zoals ik eerder zei denk ik juist dat het goed is jezelf open te stellen en samen met de hulpverlener te zoeken naar een oplossing en een structurele verbetering. Zelfs psychologen kunnen soms psychologen nodig hebben om met bepaalde zaken om te gaan.
Wat kunnen de voordelen zijn van het zoeken van hulp, bijv. bij een psycholoog?
Er zijn verschillende voordelen van het zoeken van hulp. Het is een manier om je emoties te tonen. Je krijgt inzicht in jouw situatie en wat je eraan kan doen om je situatie te verbeteren. Je leert om met situaties om te gaan zodat je weer beter kan functioneren in het dagelijkse leven. Je kijkt anders naar je problemen en kan meer zelfvertrouwen krijgen. Je stopt problemen niet weg, zodat het ook niet op een later moment terug kan komen.
Soms is het belangrijk om verschillende zaken op een rijtje te krijgen. Iedereen kan op een punt in haar/zijn leven ergens tegen aanlopen. Soms heeft dit een oorsprong vanuit de jeugd, of bepaalde levensgebeurtenissen die een sterkte impact hebben. Zoals eerder benoemd kan cultuur ook invloed hebben op de problemen die iemand ervaart. Zo kan vanuit de behandeling bijvoorbeeld iemand geadviseerd worden op zichzelf te gaan wonen voor meer onafhankelijkheid en vrijheid. Voor een Hindoestaanse vrouw die op zichzelf gaat wonen is dit niet altijd even gemakkelijk omdat juist dit vanuit de familie kan worden geassocieerd met ongehoorzaamheid en losbandigheid. Dit zou eventueel de familierelatie kunnen verslechteren. Een psycholoog die begrip heeft voor de culturele verschillen kan de behandeling hierop aanpassen. Dit wordt cultuur sensitieve hulpverlening genoemd. Als je tegen problemen aanloopt waar je even niet zelf uitkomt, zou ik adviseren om je aan te melden bij een psycholoog. Je kunt altijd proberen om je aan te melden en gaandeweg bekijken of het voor jou van toegevoegde waarde is.
Voor de vrouwen die hulp willen zoeken, maar niet weten welke stappen ze moeten ondernemen: kun jij het proces schetsen, om de drempel zo laag mogelijk te maken?
Je kunt je op de volgende manier aanmelden. Maak een afspraak bij de huisarts, deze zal met jou in gesprek gaan. Vaak kan er een vervolggesprek worden ingepland bij een praktijkondersteuner (POH-GGZ) of je wordt doorverwezen naar basis of gespecialiseerde geestelijke gezondheidszorg. De praktijkondersteuner zal nagaan waar je tegen aanloopt en hoe je ermee probeert om te gaan. Vervolgens zal in overleg met de huisarts worden besloten om je eventueel naar basis of gespecialiseerde geestelijke gezondheidszorg door te verwijzen. De intensiteit van de problemen hebben effect op de keuze van doorverwijzing.
Oftewel lichte tot matige (basis) en zwaardere (gespecialiseerde) problemen. Je zal te allen tijde goed worden geïnformeerd door de huisarts of praktijkondersteuner. Zodra je naar de psycholoog bent doorverwezen zal je eerst een intakegesprek hebben. Vervolgens wordt een diagnose gesteld en stelt de psycholoog een behandelplan op met jouw akkoord. Afhankelijk hiervan kunnen enkele of meerdere gesprekken plaatsvinden. Soms kan de familie betrokken worden bij de behandeling, maar dit is altijd met jouw instemming.
Hoe zou je de Hindoestaanse cultuur/gemeenschap omschrijven?
De afgelopen jaren heb ik veel rondgereisd in Europa en vervolgens in Azië. Door het reizen is mijn wereldbeeld steeds vollediger geworden. Ik weet dat cultuur kan leiden tot sterkere sociale banden of onderlinge respect en loyaliteit. Ik heb andere gebruiken en levenstandaarden leren kennen waarbij ook mijn aandacht viel op vrouwenrechten die worden geschonden. Vrouwen worden te vaak als minderwaardig beschouwd en er is een duidelijke onderverdeling en daaraan gerelateerde restricties tussen man en vrouw (dimensie Hofstede mannen: assertiever/sterker versus vrouwen bescheiden en gevoeliger). Hoewel in zulke landen de verschillen meer op de voorgrond zijn (elementaire rechten zoals zelfstandigheid en vrije huwelijkskeuze) zijn de verschillen hier ook zeer zeker aanwezig.
In Nederland is er een duidelijke onderverdeling tussen mannen en vrouwen zowel bij Nederlandse als Hindoestaanse afkomst. Bij Hindoestanen zijn er extra factoren zoals familie en vrouwen eer. Ik erken dus, als Hindoestaanse man, dat vrouwen hierdoor niet dezelfde rechten hebben en vanuit de gemeenschap worden beperkt. De restricties worden zowel door mannen als vrouwen van generatie op generatie doorgeven. Soms dragen hindoerituelen en gewoonten hieraan bij. De reden dat de moeder van de toekomstige bruidegom niet mee zou mogen gaan naar de bruiloft is compleet achterhaald. Wij leven niet een vroegere India waarbij het werd gedaan uit veiligheid. Cultuur maar ook tradities en rituelen mogen meegaan met de tijd en de huidige maatstaven wat betreft gelijkheid tussen vrouw en man. Door middel van het bespreken van deze onderwerpen kan er meer besef worden gecreëerd en uiteindelijk een verandering worden teweeggebracht.
Wat wens je Hindoestaanse vrouwen de komende jaren toe?
Ik ben als persoon medegevormd door belangrijke vrouwen in mijn leven. Ik hoop dat de positie van de Hindoestaanse vrouw wordt versterkt, alleen erken ik dat dit niet eenvoudig is. Ik zou mij zeker nog meer willen inzetten om de positie van Hindoestaanse vrouwen en vrouwen in het algemeen te verbeteren.
#HÏVAN
Hivancommunity heeft als doel om de positie van de Hindoestaanse vrouwen te versterken in Suriname en Nederland. We moeten een inhaalslag maken op het gebied van emancipatie. Het platform heeft meerdere concepten: interviews, een magazine en in de toekomst volgen (internationale) projecten. Het is een kennisplatform, aangezien kennis er mede voor kan zorgen dat vrouwen uit een ongewenste sociale context kunnen bewegen. Het moet een platform zijn waar vrouwen vragen kunnen stellen die ze nergens anders kunnen stellen. Waar ervaringen gedeeld worden die normaliter als taboes worden bestempeld. De interviews moeten inspireren en adviezen geven. De scherpe columns moeten zorgen voor herkenbaarheid en bruikbare adviezen. En de projecten moeten leiden tot zichtbaar resultaat.>> Lees meer
In mijn vorige blogpost heb ik jullie een kijkje gegeven in één van de grootste teleurstellingen die Rajiv (mijn man) en ik als stel hebben meegemaakt. Desondanks hebben we ons hier doorheen geslagen en zijn wij op 30 juli getrouwd, maar niet helemaal op de manier die wij in april gepland hadden…
Het afgelopen jaar kon ik alleen maar denken aan hoe ik in mijn big ass wedding dress naar het altaar zou lopen (hopelijk zonder te vallen), waar al onze vrienden en familieleden ons het ja-woord tegen elkaar zouden zien zeggen. Uiteindelijk hebben we op de dag zelf gegeten in Kasteel Oud-Wassenaar en daarna een borrel gehad in Grand Café Dreams in Den Haag. Onze trouwdag was niet zoals wij het in eerste instantie gepland hadden, maar door Corona is het uiteindelijk een hele liefdevolle en intieme dag geworden met de mensen om ons heen waar wij altijd op kunnen rekenen. En dat is voor mij het allerbelangrijkst.
Na de bruiloft zijn wij een paar dagen naar Parijs geweest en ik snapte toen pas waarom het belangrijk is om een ‘huwelijksreis’ te hebben. Al was dit meer een huwelijkstripje. Dus voor wie nog gaat trouwen en die niet naar zijn/haar droom huwelijksreis kan, boek aub alsnog even een paar dagen weg met z’n tweetjes. Je gaat het echt nodig hebben en het zorgt ervoor dat je met z’n tweeën kan nagenieten van de bruiloft zonder gestoord te worden door het dagelijkse leven.
De dag na onze trouwdag gingen wij met de auto naar Parijs. Er was daar toen nog geen code geel/oranje/rood. Wij hebben hier echt enorm genoten want, ja, het is PARIJS. Er was alleen één ding waar ik mezelf aan ergerde dat weekend en mijn irritatie is de afgelopen tot een nieuwe hoogte gestegen.
Elke keer als wij het erover hadden dat wij net getrouwd zijn, vroegen mensen direct wanneer de baby’s komen. In mezelf dacht ik constant: ‘Hoe komen ze? Met de boot, ooievaar of toch met de trein?’. Maar goed, dat zijn flauwe grapjes die ik maar voor mezelf hield. Als een boer met kiespijn lachte ik de vraag weg en begon ik over een ander onderwerp. Op de laatste avond in Parijs gingen wij eten bij een Indiase restaurant (dat doen wij altijd op vakantie; bij een Indiër en bij een Hard Rock Café eten). De sfeer was echt heel goed en we hadden het naar ons zin. Tot één van de obers een gesprekje aanknoopte met Rajiv. Binnen 25 seconden begon hij over kinderen en dat die belangrijk zijn om te krijgen, nadat je getrouwd bent (vooral die nadat je getrouwd bent hè, want ho maar als iemand een kind krijgt en niet getrouwd is, dan is het ineens een groot probleem). Ik haakte af en nam nog een slokje van m’n drankje. Rajiv maakte nog wat grapjes met hem en op een gegevens moment zei die man dat hij ons over 10 jaar weer terug wilde zien om onze anniversary te vieren (heel lief van hem). Daarachteraan zei hij dat we wel MET onze kinderen moesten komen, anders zou er iets mis zijn met onze huwelijk (niet zo lief van hem).
Begrijp me niet verkeerd, als het me gegund is dan zou ik graag kinderen willen, maar… en dan komt nu de grote maar waar Hindoestanen/Indiërs/zoveel andere culturen die ik ken niet tegen kunnen… MAAR ik wil pas kinderen wanneer ik zeker weet dat wij in de behoeftes van een baby kunnen voorzien, wanneer wij de ruimte ervoor hebben, wanneer ik het gevoel heb dat ik er klaar voor ben, wanneer wij tot rust zijn gekomen van een rumoerige periode en het allerbelangrijkste; wanneer wij dat zelf willen!
In 2017 heb ik voor de Metro een column geschreven dat vrouwen meer zijn dan babymachines. We zijn nu in 2020 en ik ben het er nog steeds mee eens. Het moet echt eens afgelopen zijn dat iedereen zich constant bemoeit met of en wanneer vrouwen aan kinderen zouden moeten beginnen. Elke vrouw is anders en elke vrouw heeft andere doelen, dromen, wensen en toekomstperspectieven. Je kan daarnaast ook nooit weten wat er achter gesloten deuren gebeurt en met welke struggles mensen zitten. Misschien heeft een stel wel heel erg veel moeite om zwanger te worden. Hoe pijnlijk moet het voor hen zijn om die vragen te moeten aanhoren? Daarnaast zijn er ook vrouwen die geen kinderen willen. Die wens hebben zij niet. Of het nu is, omdat zij gewoonweg geen kinderen willen, of omdat zij vinden dat er al genoeg kindjes op de wereld zijn die geen stabiele leefomgeving hebben. Vrouwen moeten de kans krijgen om die keus te maken samen met hun partner, in plaats van de mening van de rest van de wereld in hun achterhoofd te hebben. Het is niet niks om voor een baby te gaan. Een baby neemt veel verantwoordelijkheden met zich mee en voordat iemand zo’n grote stap zet, moet diegene er wel zelf volledig 100% achter staan.
Ik ben iemand die zich heel goed in anderen kan verplaatsen, maar soms is het toch best lastig om je in de gedachtegang van een man te verplaatsen. Daarom heb ik Rajiv gevraagd wat hij hiervan vindt en om te vergelijken of zijn ervaring overeenkomt met de mijne. Hij heeft wel door dat mensen het steeds vaker vragen sinds wij getrouwd zijn en dat de verwachting bestaat dat je snel aan kinderen moet beginnen. Maar hij vindt het niet nodig om daarop in te gaan of zich daardoor te laten beïnvloeden, omdat het ‘none of their business’ is. Hij is wel van mening dat als mensen merken dat één stel of één vrouw onder druk wordt gezet om asap aan kinderen te beginnen dat iemand daar wat van moet zeggen. Het is niet aan anderen om dit soort belangrijke keuzes op te dringen en als je dat opmerkt in je omgeving, dan mag je zeggen dat ze zich met zichzelf moeten bemoeien en dat hen ze niks aangaat. Ik ga maar wat meer van zijn gedrag en gedachtegang overnemen. Het zit in mij om toch altijd wel in te willen gaan op dit soort dingen en daardoor zorg ik ervoor dat het mij langer bezig houdt dan nodig. De enige baby waar ik mezelf druk om wil maken, is een food baby.
Love him or hate him, maar ik ben een grote fan van wijlen schrijver Anil Ramdas. In zijn boeken leerde ik meer over de meerlagige identiteit. Heel simpel gezegd betekent het dat je identiteit niet in één hokje valt te plaatsen. Als ik mezelf hierbij als voorbeeld neem ben ik een Nederlandse Surinaamse-Hindostaanse, waar sinds 8 jaar ook een vleugje Belg bij hoort.
Ik kan hierdoor dansen op baithak gana en chutney maar kan evengoed los gaan op house en trance. Of ik nu draai met mijn heupen of sta te hakken, op geen enkel moment verloochen ik mijn identiteit. Al deze dansbewegingen zijn er namelijk een onderdeel van.
Uiteraard ben ik natuurlijk niet de enige met een meerlagige identiteit. Iedereen uit de Indiase diaspora heeft dat en deze groep is groot. Onze diaspora beslaat het gebied van Fiji tot Florida, dat is bijna de gehele aardbol. Je zou hierdoor bijna denken dat we weinig met desi’s uit andere landen gemeen hebben.
Maar niets is minder waar. Inmiddels zijn de Surinaamse-Hindostanen al minstens vier generaties weg uit India. Toch kampen we nog met dezelfde problemen als de generaties die veel later dan wij uit India zijn vertrokken. Ik heb eigenlijk nooit begrepen hoe het kan dat wij zo goed geïntegreerd overkomen op de buitenwereld. Terwijl we achter de voordeur nog zo traditioneel kunnen zijn.
In een boek van Radjinder Bhagwanbali leerde ik over trots bij Indiërs en Hindostanen. Blijkbaar zijn wij heel trots op onze cultuur. Vandaar dat wij ons er nog steeds zo aan vastklampen. Als ik dit vertaal naar mijn eigen leven klopt dat best. Mijn overgroot opa kwam nog uit India. Daarom heeft mijn opa de liefde voor India en de Indiase cultuur er nog nét niet ingeslagen bij ons. Overigens werkte dit averechts bij me, maar dat is stof voor een andere column.
Toen ik stuitte op de podcast Brown Girl Confessions wist ik dat het niet over dezelfde bekentenissen zou gaan als die afkomstig uit de hit van Usher: ‘these are my confessions’. Ik ben sowieso niet kapot van podcasts omdat het tegenwoordig heel ‘hip & happening’ is om er één te hebben. Het maakt het daarom lastig om het kaf van het koren te scheiden en een leerzame te vinden.
Maar mijn lichte argwaan bleek volledig ongegrond. Deze 8-delige podcast gaat dieper in op de problematiek die schuilt in de desi gemeenschap. Zelf komt de Punjabi host uit het Verenigend Koninkrijk, maar interviewt voor de episodes desi vrouwen uit alle uithoeken van de wereld. Iedere vrouw is een expert op haar gebied en een wijdverbreid scala aan noodzakelijke onderwerpen komt aan bod. Dat zijn zaken als mentale problemen, zelfmoordneigingen, partnergeweld en verstoting. Zaken die onderbelicht blijven omdat bijna niemand zich eraan waagt om deze onderwerpen bespreekbaar te maken. Zelfs ik was er sprakeloos van en geloof me, mij stil krijgen is echt heel moeilijk.
Door te luisteren naar hoe anderen hun obstakels hebben overwonnen, zijn we eerder geneigd om de hand in eigen boezem te steken en aan onze eigen problemen te werken. De afleveringen grijpen je naar je lurven omdat sommige vrouwen uit de Indiase diaspora dezelfde obstakels ervaren.
Je bent namelijk een echte desi vrouw als: 1, je weet wat manaj ka bholi (=WaT zUlleN dE aNdEreN zEggEn?!!) betekent. 2, bemoeizuchtige ‘aunties’ hebt. 3, je leven al van wieg tot doodskist voor je is uitgestippeld. 4, je bang bent om niet aan het verwachte plaatje te voldoen. Daarom hebben we zoiets als Brown Girl Confessions nodig. Het geeft ons op een niet belerende toon, net het extra zetje om voor onszelf op te komen. Het is gewoon even 3,5 uur for us by us: voor ons geproduceerd door ons geproduceerd.
Dat nu de tijd is aangebroken dat wij problemen in onze gemeenschap aanpakken, is eigenlijk best logisch. Voorheen waren wij als migranten voornamelijk bezig met het overleven en integreren in de landen waarin we zijn terechtgekomen. Nu zijn we de pompen of verzuipen-fase voorbij en hebben we tijd om naar onszelf als gemeenschap te kijken. Mede dat we nu bloot zijn gesteld aan andere culturen, leren we wat wij in onze gemeenschap kunnen verbeteren. Zo maken we het leefbaarder voor onszelf en voor elkaar.
Inmiddels zitten we ook al een tijdje in de 3de antiracisme golf. Niet dat iedereen binnen de Indiase diaspora hier extreem veel mee doet, maar dat is een discussie voor een andere column. Aan de ene kant is dat een klein beetje begrijpelijk en ik hoop dat andere bevolkingsgroepen dit begrijpen. Ook al zijn er momenten geweest in de geschiedenis dat wij hebben teruggevochten, in onze cultuur gehoorzaam je over het algemeen het gezag. Persoonlijk denk ik ook dat wij dermate lang gekoloniseerd zijn geweest, dat wij onze eigen stem een beetje is weggevaagd.
Helaas hebben wij onszelf nog niet genoeg gemobiliseerd om zij-aan-zij te vechten tegen racisme en discriminatie. Toch heeft de 3de antiracismegolf wel degelijk effect op ons als diaspora. Het dwingt ons namelijk onze eigen opvattingen te heroverwegen. Dit zijn bijvoorbeeld de opvattingen die er bij ons zijn ingeslopen of ons gewoonweg zijn aangeleerd, colorism bijvoorbeeld. Toevallig wijdt de podcast hier ook een aflevering aan.
Als ik jullie HïVAN lezeressen een tip zou mogen geven dan zou ik jullie de Brown Girl Confessions podcast aanraden. Het duurt maar 3,5 uur. Als je naar een 3 uur durende Bollywoodfilm kunt kijken, dan moet dit ook wel lukken. Al is het maar dat je de denkbeelden van je eigen gemeenschap beter leert kennen. Nog belangrijker is dat je ze dan kunt bestrijden, mits het achterlopende of achterhaalde denkbeelden zijn. Dit kunnen opvattingen zijn die je allang kent maar ook opvattingen over zaken waar je normaal niet bij stilstaat. Hoe onze gemeenschap bijvoorbeeld omgaat met zieke mensen. De podcast wijdt ook hier overigens ook een aflevering aan: ‘Breaking down stigmas’.
Als een ex-borstkankerpatiënt weet ik als geen ander dat onze mentaliteit jegens zieke personen echt moet veranderen. Nu krijg je als zieke een dikke streep door je naam en tel je eigenlijk niet meer mee. Wij als gemeenschap kunnen echt beter dan dat. Zieken in onze gemeenschap verdienen ook echt beter dan dit. Help jij als verantwoordelijke desi mee om deze stigma de wereld uit te helpen?
Mijn naam is Nydia Gierdharie. Ik ben 35 jaar jong, geboren in Tilburg, opgegroeid en wonend in Rotterdam. Ik ben advocaat en heb mijn eigen advocatenpraktijk ‘Gierdharie Advocatuur’ in Den Haag. Naast mijn werk, hou ik heel veel van reizen en ben ik constant bezig om mijzelf spiritueel te ontwikkelen. Zo ben ik een groot fan van Sadhguru (te volgen op Facebook en Youtube) en ben ik lid van ShivYog waarbij je wekelijks bijeenkomsten hebt. Met beiden leer je de geheimen van het leven kennen.
Uit wat voor familie kom je?
Ik kom uit een grote familie. Mijn adjie en adja hebben 8 kinderen en mijn nani en nana hebben 13 kinderen. Je kunt je wel voorstellen hoe groot deze families zijn met kinderen, kleinkinderen, achterkleinkinderen en natuurlijk de bijkomende partners. Mijn eigen gezin bestaat (naast mijzelf) uit twee ouders, twee broers (37 en 38 jaar) en één zusje (29 jaar).
Hoe zou je je opvoeding beschrijven?
Ik heb denk ik een traditionele opvoeding gehad. Ik weet niet of dat typisch Hindoestaans is of typisch niet-Westers. Mijn vader was streng en ik mocht niet tot laat buiten blijven. Natuurlijk luisterde ik daar niet altijd naar, want ja, you gotta live en je bent maar eenmaal jong (lees: fit genoeg om tot laat op te blijven). Mijn broers kregen (natuurlijk) wel alle vrijheid.
Mijn moeder deed voornamelijk al het huishouden terwijl zij overdag ook werkte. Mijn vader en broers deden weinig tot geen huishoudelijke klusjes. Alle hulp die mijn moeder wilde, vroeg ze aan mij als oudste dochter. Natuurlijk begon ik mij daartegen af te zetten en een absolute afkeer aan strijken en het aanrecht te krijgen. Want ja, als mijn broers het niet hoefden te doen, waarom ik dan wel?
Waarom heb je gekozen voor de studie Rechten?
Toeval (bestaat niet). Toen ik jonger was, wilde ik astronaut worden. Omdat ik slechte ogen had, moest ik naar wat minder spannends kijken zoals luchtverkeersleider. Ook daarvoor bleek ik te slechte ogen te hebben. Toen ik uiteindelijk dacht aan luchtvaart bouwkunde, werd me dat met klem afgeraden door een student die de opleiding volgde.
Omdat ik mij vóór de inschrijvingsdeadline voor een studie moest inschrijven, vroeg ik aan een oudere neef in een kort autoritje van 10 minuten: met welke baan verdien je het meest? Ik kreeg als antwoord: notaris. Ik wist nog niets van dat werk maar ik kreeg van hem te horen dat het werk zou bestaan uit het zetten van handtekeningen. Wat leuk en makkelijk werk dacht ik toen als 18-jarige, haha. Ik schreef mij dus in voor Notarieel recht (eerst nog op de verkeerde universiteit omdat ik mij totaal niet had ingelezen in het werk en de bijbehorende studie). Uiteindelijk belandde ik op tijd op de juiste universiteit (Universiteit van Leiden) en vond ik de studie nog echt leuk ook! Na afronding daarvan heb ik nog een tweede Master gevolgd en afgerond, de Engelstalige Public International Law.
Welke drie levenservaringen hebben invloed gehad op jou als persoon en waarom?
Ik denk dat mijn opvoeding in zijn geheel heeft bijgedragen aan het feit dat ik een sterke en onafhankelijke persoon ben geworden die opkomt voor mijn en andermans rechten. Ik heb natuurlijk heel veel discussies en geruzie moeten doormaken om te komen waar ik nu ben. Vanuit mijn vader kreeg ik veel beperkingen opgelegd en mijn oudste broer was een kopie van hem. Dus ja, een beetje opkomen voor je eigen rechten is dan wel een noodzakelijke vaardigheid om te ontwikkelen.
Verder heeft reizen een grote invloed gehad op mij als persoon. Reizen is naar mijn mening de meest waardevolle investering in jezelf omdat je dan letterlijk en figuurlijk je horizon verbreed. Ik zeg altijd tegen mijn zusje, geld moet je uitgeven aan chillen en reizen. Geld kun je altijd nog (terug)verdienen, maar tijd (met de bijbehorende ervaringen) komt niet meer terug.
Wat verder ook invloed heeft gehad op mij als persoon is dat ik na mijn afstuderen nergens werd aangenomen voor een baan in het notariaat. Ik werd overal uitgenodigd op basis van mijn CV en mooie cijferlijsten, maar ik hoorde steeds dat ik “niet paste in het team”. Ja dat klopt, ik had een ander kleurtje en ik kon niet meepraten over skiën, wielrennen of zelfs zuipen.
Tijdens dat jaar solliciteren heb ik gemerkt hoe moeilijk het is voor een persoon met een niet-Westerse achtergrond om binnen te komen op bepaalde plekken terwijl je wel de kennis en kunde bezit. Met name als je je niet kunt of wilt aanpassen. Want waarom zou ik een extra Hollands accent opzetten of lachen om grappen die ik niet grappig vind? Dat jaar besefte ik dat er inderdaad onderscheid wordt gemaakt op basis van culturele achtergrond. Maar daarnaast leerde ik ook de meest belangrijke les: wees jezelf. Uiteindelijk kom je terecht op een plek waar je je thuis voelt en waar je ook het beste tot je recht komt.
Hoe zou je de Hindoestaanse cultuur omschrijven?
De Hindoestaanse cultuur lijkt mij één van flexibiliteit, saamhorigheid en spiritualiteit. Met flexibiliteit bedoel ik dat Hindoestanen zich overal op de wereld kunnen vestigen en makkelijk kunnen integreren zonder de eigen gebruiken te vergeten. Met saamhorigheid bedoel ik dat we in beginsel bijna nooit alleen zijn, omdat we meestal grote(re) families hebben. We leven vaak minder individueel en er is altijd wel iemand bij wie je terecht kunt. Daarnaast merk ik dat Hindoestanen elkaar vaak steunen en aanbevelen aan anderen op het zakelijke vlak.
Qua spiritualiteit denk ik wel dat we nog een inhaalslag te maken hebben. Wat ik jammer vind, is dat we ons op bepaalde vlakken te veel aanpassen aan de Westerse cultuur. We moeten trots zijn op onze eigen gebruiken, tradities en rituelen. Als je je verdiept in de oorsprong zie je dat ze vaak ten goede komen aan je leven of levensfase(n). Maar vaak verdiepen mensen zich er niet in en wordt het bij voorbaat al als onzin bestempeld. India (of het Oosten) is ontzettend rijk aan kennis, maar dat wordt pas erkend wanneer de Westerse wetenschap (véél later) iets bevestigd. Een aantal voorbeelden: lopen op blote voeten, kurkuma of vasten is goed voor de gezondheid of dat de maan invloed heeft op je gemoedstoestand. Zelfs de structuur van DNA, moleculen of de ontwikkeling van een mens in de baarmoeder stonden al omschreven in de oude Vedische geschriften uit India.
Hoe zou je de Hindoestaanse gemeenschap omschrijven?
De Hindoestaanse gemeenschap zou ik omschrijven als gezellig. Vaak draait het om eten, muziek en gezelschap. Ook zie ik steeds meer mensen die zich inzetten voor de maatschappij om een betere positie te creëren voor andere mensen. Ik vind het heel mooi om te zien dat veel Hindoestanen in Nederland zich zo veel mogelijk proberen te ontwikkelen. Dan is de zware reis van onze voorouders van India naar Suriname naar Nederland niet voor niets geweest 😉. Wat ik een negatief aspect vind, en dat las ik ook in het interview van Rishi Jankie bij Hivan Community, is dat alcohol een hele grote rol speelt in de gezelligheid van de Hindoestaanse gemeenschap. Mensen kijken je verbaast aan als je zegt dat je niet drinkt (zelfs als vrouw) en vragen je vaak naar de reden daarvan. Daaruit blijkt wel dat alcohol tegenwoordig dé standaard is. En al die vechtpartijen als gevolg van dat drinken, verpesten het vaak voor anderen.
Hoe zou je de positie van Hindoestaanse vrouwen in de cultuur en gemeenschap omschrijven?
Ik denk dat we op dit moment in een transitiefase zitten. Hoewel het gebruikelijk was dat de vrouw het huishouden deed en voor de kinderen zorgde terwijl de man het inkomen binnenbracht, is dat nu erg veranderd. Tegenwoordig is het lastig rondkomen voor een gezin met één inkomen en dus werken er ook steeds meer vrouwen. Daardoor helpen de mannen tegenwoordig ook meer mee in het huishouden en vindt er een verschuiving plaats van de klassieke rollen. Ik vind dat wel een goede ontwikkeling voor meer gelijkheid en de daarbij komende vrijheden voor vrouwen.
Wat wens je de Hindoestaanse vrouwen de komende jaren toe?
Ik wens zowel de Hindoestaanse vrouwen als mannen veel spiritualiteit toe. Men wil altijd succes, maar succes hoef je niet te meten in status of rijkdom. Naar mijn mening is geluk de enige succesfactor in het leven. En met spiritualiteit komt geluk automatisch. Zoals ik al eerder schreef, toeval bestaat niet. Dus zolang je je best doet om je eigen pad te volgen en niet bang bent voor het nemen van (soms risicovolle) beslissingen, zal dat leiden naar vrijheid en geluk. Probeer moeilijkheden in het leven te zien als noodzakelijke lessen. Het vormt je tot een sterkere of wijzere versie van jezelf.
Natuurlijk wil ik iedereen de Bhagavad Gita aanraden om te lezen, maar misschien dat een van de volgende boeken wat meer aanspreekt: “Gluren de doden als we douchen?” Of “Laten de doden ook hun hond uit?”. Beiden zijn geschreven door een Amerikaanse (blanke) medium. Zij vertelt daarin over haar communicatie met geesten. Ongeacht je culturele achtergrond of je geloofsovertuiging geven beide boeken heel veel insight over de geheimen van het leven.
#HÏVAN
Hivancommunity heeft als doel om de positie van de Hindoestaanse vrouwen te versterken in Suriname en Nederland. We moeten een inhaalslag maken op het gebied van emancipatie. Het platform heeft meerdere concepten: interviews, een magazine en in de toekomst volgen (internationale) projecten. Het is een kennisplatform, aangezien kennis er mede voor kan zorgen dat vrouwen uit een ongewenste sociale context kunnen bewegen. Het moet een platform zijn waar vrouwen vragen kunnen stellen die ze nergens anders kunnen stellen. Waar ervaringen gedeeld worden die normaliter als taboes worden bestempeld. De interviews moeten inspireren en adviezen geven. De scherpe columns moeten zorgen voor herkenbaarheid en bruikbare adviezen. En de projecten moeten leiden tot zichtbaar resultaat.>> Lees meer
Vandaag is World Suicide Prevention Day. Iedereen die hivancommunity al een tijdje volgt weet waarom dit platform ook onlosmakelijk verbonden is met deze dag.
Op deze dag staat men stil bij dit onderwerp en informeren wij elkaar over activiteiten ter preventie en hulp. En daarbij is er ook meer aandacht voor mentale gesteldheid.
Daarom op deze dag het persoonlijke verhaal van Radjanie online, waarin zij het heeft over het taboe rondom mentale gesteldheid (zoals bijv. depressie) en het zoeken van hulp. Het zoeken van hulp kan soms worden afgeremd of belachelijk gemaakt worden door betrokkenen, zoals familieleden. Dit is haar zelf overkomen.
Tevens heeft hivancommunity contact opgenomen met 113 in het kader van de hoge zelfmoordpogingen van Hindoestaanse vrouwen, voor meer informatie over hoe op een verantwoorde manier om te gaan met dit onderwerp, als het bijvoorbeeld wel voorkomt in andere verhalen. Heb je hulp nodig? Praten kan via de chat op http://www.113.nl of via telefoonnummer 0900-0113.
Lees onderstaand het verhaal van Radjanie, waarin zij uitlegt hoe het zoeken van hulp haar heeft geholpen bij depressie.
Kun je jezelf voorstellen?
Mijn naam is Radjanie. Ik ben 28 jaar, geboren en getogen in Eindhoven. Momenteel zit ik in het laatste jaar van de opleiding HBO Social Work en loop ik stage op een middelbare school. Daar werk ik als jongerencoach en sta ik in de ondersteuningsklas, waar kinderen komen die niet met het reguliere onderwijs mee kunnen draaien. Daarnaast ben ik inmiddels al 7 jaar getrouwd en heb ik samen met mijn man een rijschool. Mijn hobby’s zijn fitnessen, lekker eten, lezen, fotografie en nieuwe dingen uitproberen.
Kun je meer vertellen over jouw familie?
Mijn familie kan ik beschrijven als aan de ene kant een typische Hindoestaanse familie (manai ka boli, en gearrangeerde huwelijken) en aan de andere kant een familie die zegt waar het op staat en waar het merendeel zijn/haar levenspartner zelf heeft uitgekozen.
Hoe zou je je opvoeding beschrijven?
Mijn opvoeding zou ik beschrijven als streng. Ik ben enig kind en heb allemaal oudere nichten en neven. Dit heeft gezorgd voor een generatiekloof. Ik ben als het ware opgevoed met de mentaliteit van een generatie voor mij. Iets waar ik als rebelse puber flink tegenaan heb lopen schoppen. Ik mocht niet uitgaan, moest voor het donker thuis zijn en vriendjes waren uit den boze. Doordat ik op de Havo zat in Eindhoven, waar de meerderheid uit witte mensen bestond, heeft mijn opvoeding ervoor gezorgd dat ik veel vrienden ben kwijtgeraakt. Want wie vraagt er nou iemand mee, als diegene toch niet mee mag? Doordat ik als het ware werd buitengesloten in de ‘Westerse wereld’ en flink tegen de striktheid en de regels binnen de Hindoestaanse opvoeding trapte, voelde ik mij nergens thuis. Dit iets is waar ik enorm mee heb geworsteld en heeft mij een depressie bezorgd. Dit is iets wat bijna niemand van mij weet.
Het worstelen met een depressie, zonder dat iemand dit wist heeft mij gevormd als persoon. Ik miste verhalen en voorbeelden van andere vrouwen die in hetzelfde schuitje zaten als ik. Daarnaast heb ik 5 jaar geleden PTSS opgelopen en dit heeft mij enorm gevormd naar de persoon die ik nu ben. Van horror liefhebber was ik veranderd naar iemand die bang was in het donker. Inmiddels gaat het een stuk beter. EMDR therapie heeft mij hierbij geholpen en mij enigszins weer het gevoel gegeven, dat ik weer de oude ben. Daarnaast weet ik, dat ik nooit meer de oude zal worden. Dit is iets wat ik moet accepteren (iets wat heel lastig is!) en waar ik nog iedere dag mee bezig ben om te leren. Acceptatie is een van de hoofdthema’s in mijn leven, dat steeds naar voren komt.
Er is veel onbegrip omtrent mentale gezondheid. Ik heb dit zelf ondervonden. Toen ik werd gediagnosticeerd met PTSS, vond mijn moeder het maar onzin. Ze snapt niet wat het is en daarom is het onzin. Toen ik naar de psycholoog ging voor therapie, werd er gezegd dat een psycholoog voor ‘gekke mensen is’. Dat was een klap in mijn gezicht. Een moeder die als het ware zegt dat je gek bent, omdat je hulp zoekt. Het heeft mij even flink pijn gedaan, maar ik weet ook dat hulp zoeken juist heel sterk is. En hé, wie bepaalt er wat er normaal en gek is? Wat ik iedereen wil meegeven is; schaam je niet om hulp te zoeken als je dat nodig hebt. Jij werkt aan jezelf om een beter persoon te zijn. Dát is jezelf in je kracht zetten en jezelf kwetsbaar op durven stellen. Dat is het dapperste dat je kunt doen.
Hoe zou je de Hindoestaanse cultuur omschrijven? En hoe zou je de Hindoestaanse gemeenschap omschrijven?
De Hindoestaanse gemeenschap en cultuur zou ik beschrijven als een gemeenschap die heel mooi kan zijn (ik bedoel kijk naar Hivan community!), maar die ook heel lelijk kan zijn. Binnen de cultuur worden dingen verzwegen, bepaalde opvattingen/tradities zijn achterhaald en passen niet meer bij de tijdsgeest van nu. Om even een voorbeeld te noemen, dat je als vrouw zijnde onrein bent als je ongesteld bent. Daarnaast is het misgunnen binnen de Hindoestaanse gemeenschap iets waar ik mij aan erger. Het lijkt soms alsof sommige mensen niet blij kunnen zijn voor een ander, tenzij zij het beter hebben.
Zij er taboes die de positie van de Hindoestaanse vrouw kunnen belemmeren? Zo ja, welke zijn dat dan volgens jou? (max. 3)
De taboes die de positie van Hindoestaanse vrouwen kunnen belemmeren zijn volgens mij – discriminatie binnen de gemeenschap. Een lichtere huidskleur wordt nog steeds als beter gezien en dit is vaker te zien bij vrouwen dan bij mannen. Daarnaast ook discriminatie omtrent het geslacht, dat jongens meer mogen (en wegkomen met dingen) dan meisjes. – Het taboe omtrent huiselijk geweld en seksueel misbruik. Er zijn zoveel verborgen slachtoffers van huiselijk geweld en seksueel misbruik en ik schrik van de manier waarop daarover gesproken wordt. Het lijkt net alsof het normaal is om je vrouw te slaan, of dat een man altijd recht zou hebben op seks omdat het zijn vrouw is. – het taboe op mentale gezondheid. Ik merk dat er binnen de Hindoestaanse gemeenschap weinig bekendheid en begrip is omtrent mentale gezondheid. Uit eigen ervaring is dit voornamelijk onder de oudere generatie. Mijn wens voor de volgende generatie Hindoestaanse vrouwen is dat zij zich op ieder vlak in de maatschappij kunnen ontplooien.
#HÏVAN
Hivancommunity heeft als doel om de positie van de Hindoestaanse vrouwen te versterken in Suriname en Nederland. Het platform heeft meerdere concepten: interviews, een magazine en in de toekomst volgen (internationale) projecten. Het moet een kennisplatform worden, aangezien kennis er mede voor kan zorgen dat vrouwen uit een ongewenste sociale context kunnen bewegen. Het moet een platform zijn waar vrouwen vragen kunnen stellen die ze nergens anders kunnen stellen. De interviews moeten hen inspireren en adviezen geven. De scherpe columns moeten zorgen voor herkenbaarheid en bruikbare adviezen. En de projecten moeten leiden tot zichtbaar resultaat.>> Lees meer
Een heel groot deel van wie ik ben staat in relatie tot mijn ouders en broer. Met, in relatie tot, bedoel ik voornamelijk mijn verzet tegen hen. Net als bij vele andere immigranten gezinnen ligt de nadruk in het leven op de lichamelijke behoeften als eten, drinken, slapen en zekerheid; veiligheid, stabiliteit en bescherming. Mijn ouders hebben mij in al deze aspecten kunnen voorzien, door deze luxe positie kon ik mij focussen op sociale acceptatie, waardering en zelfontplooiing. Onderwerpen waar mijn ouders de luxe niet voor hadden. Dit resulteert in een kloof tussen ouders en kind, niet-westerse ouders en westerse kinderen, “ouderwetse” ouders en “moderne” kinderen.
Vanaf de dag dat ik voet zette op de middelbare school liep ik tegen de mismatch tussen de (traditionele) thuiscultuur en de (feminiene) schoolcultuur aan. Eerder zat ik op een Hindoe basisschool, waar autoriteit, tradities en saamhorigheid de overhand hadden. Op de middelbare school speelde zelfontwikkeling, zelfontplooiing en zelfreflectie een grote(re) rol, onderwerpen die thuis in een beperkt kader werden ‘besproken’. En met ‘besproken’ bedoel ik dat deze onderwerpen tussen neus en lippen door in beperkte maten werden benoemd. Echter, altijd met oog op financiële zekerheid en niet op mentale gezondheid of normen en waarden.
Een beroemde uitspraak van mijn moeder is, “in Suriname kennen we geen puberteit”. De puberteit is een periode waarin meisjes en jongens zich ontwikkelen tot volwassenen. Dat mijn moeder erkent dat ouders in Suriname (toentertijd) zich hier niet bewust van waren, weergeeft hoe ik ben opgevoed. De onvoorspelbare gedragingen en het verzet tegen gezag, maar ook seks en anticonceptie zijn dingen die zich voordeden tijdens mijn puberteit. Ook verder in mijn adolescentiefase, die voor velen tot ongeveer 24 jaar oud duurt, spelen onderwerpen betreft de ontwikkeling tot volledige volwassenheid een rol. Echter, konden mijn ouders dit proces niet eens benoemen of erkennen, laat staan begeleiden en ondersteunen. Dit zijn dan ook belangrijke onderwerpen geweest die volledig werden ontkend en onbesproken voorbij gingen. Mijn vader zegt dan ook: “wij zijn niet geleerd op te voeden.” Zij hebben zelf dit voorbeeld niet gehad en later in het leven hebben zij dit in geen enkel opzicht meegekregen.
En daar waar de Hindoestaanse gemeenschap een vangnet voor velen is, is dit niet het geval als het om opvoeden gaat. Het opvoeden en de problemen die hierbij komen kijken gaat nog steeds vaak gepaard gaat met stigma’s en taboes. De judging aunties kennen we natuurlijk allemaal. Toen ik naar clubs ging, alcohol dronk en een Afro-Surinaams vriendje had op 15-jarige leeftijd hoorde ik ze allemaal. Daar waar ik straf kreeg voor het sms’en met een jongen, mocht mijn broer hem slaan zonder enige consequenties. Meisjes horen zich op een bepaalde manier te gedragen en de ouderen en broers mogen elk middel gebruiken om dit gedrag te eisen. Ondertussen was er dus geen verbale communicatie betreft normen en waarden, was er ongelijkheid in non-verbale communicatie naar mijn broer en ik toe en waren er oordelen van buitenaf tegenover mij en mijn opvoeding.
Communicatie, leren van eigen ervaringen, voorbeelden uit de omgeving, het zijn allemaal aspecten die bij opvoeden komen kijken. Echter, geeft iedereen hier anders invulling aan. Bijna tien jaar later sprak ik met mijn ouders over mijn opvoeding tijdens de puberteit, iets dat mogelijk is gemaakt door gezinstherapie en individuele therapie. Zij zijn zich zeker in enige mate bewust van hun gebreken in de opvoeding maar perceptie speelt natuurlijk altijd een rol. Dat wat ik aankaart als ongelijkheid tussen jongens en meisjes, vinden zij bescherming. En als het gaat om communicatie en het juiste voorbeeld geven betreft sociale acceptatie, waardering en zelfontplooiing, weten zij simpel weg niet hoe.
Geschreven door Madhavi Gharbharan
#HÏVAN
Hivancommunity heeft als doel om de positie van de Hindoestaanse vrouwen te versterken in Suriname en Nederland. Het platform heeft meerdere concepten: interviews, een magazine en in de toekomst volgen (internationale) projecten. Het moet een kennisplatform worden, aangezien kennis er mede voor kan zorgen dat vrouwen uit een ongewenste sociale context kunnen bewegen. Het moet een platform zijn waar vrouwen vragen kunnen stellen die ze nergens anders kunnen stellen. De interviews moeten hen inspireren en adviezen geven. De scherpe columns moeten zorgen voor herkenbaarheid en bruikbare adviezen. En de projecten moeten leiden tot zichtbaar resultaat.>> Lees meer
Disclaimer: onderstaande tekst kan schokkende content bevatten
Hallo allemaal,
Mijn naam is Natasha en op dit moment ben ik 31 jaar jong. Ik heb een prachtige dochter van bijna 3 en een lieve vriend waarmee ik al 11 jaar samen lief en leed deel. En dit is mijn verhaal.
Ik was 7 jaar jong toen ik seksueel misbruikt werd. Ik wist niet wat mij overkwam, maar wist toen al dat wat er gebeurde niet goed was! Ik werd niet omgekocht, wat je vaak hoort, het was gewoon van: jij komt bij mij liggen.
Hij deed mijn onderbroekje uit en ik verstijfde. ‘Dit kan niet waar zijn’ dacht ik nog. Ben ik boos op mezelf dat ik niet vocht, schreeuwde of huilde? Ja! Het heeft echt heel lang geduurd voordat ik mezelf erover heen kon zetten. Nadat hij klaar was wist ik niet hoe snel ik weg moest uit die kamer. Ik kan je vertellen dat ik mij zo vies voelde! Ik ben in de douche gestapt, heb mij gewassen en zag het bloed nog wegstromen in het water. Niemand was erbij. Ik was alleen met hem.
Ik heb het niemand verteld, omdat ik mij schaamde. Ik dacht namelijk heel lang dat ik iets had gedaan waardoor hij dacht dat hij dat kon doen. Ik zocht de schuld bij mezelf. Mijn moeder zou mij meteen geloofd hebben, maar ik wilde haar geen verdriet doen. Ze had alleen maar mij om samen voor ons gezin te zorgen.
Mijn ouders waren uit elkaar toen ik een jaar of 5 was, dus mijn moeder stond er alleen voor. Geen familie, alleen haar 4 kinderen.
Toen ik 27 was heb ik het verteld aan mijn moeder, wat eigenlijk per ongeluk ging. Ik kwam er achter dat ik zwanger was en mijn moeder begreep niet waarom ik bepaalde dingen niet voor mijn dochter wil, zoals slapen dat bij andere familieleden.
Mijn moeder schrok ervan en ze pakte mij meteen beet. Ik kan er niet tegen als iemand te dicht bij mij staat, maar ik dacht misschien heeft mijn moeder dit nodig. Ik vond het erg om haar te zien huilen. Want mijn moeder is er altijd voor ons. Zelfs nu wij uit huis zijn. Ze heeft er altijd alles aan gedaan om te zorgen dat wij niets te kort kwamen.
Hoe kom je hier overheen? Als ik daar antwoord op had was ik genezen van mijn verleden. Ik heb ermee leren leven. Het is gebeurd. Kies ik ervoor om er met de pakken bij neer te zitten en laat ik die persoon winnen of kies ik ervoor om alles uit het leven te halen en win ik? Ik koos voor het tweede.
Hoe ouder ik word hoe meer ik wel het besef krijg dat ik onbewust bepaalde keuzes maak voor mijn dochter wat niet ‘gezond’ meer is. Ik projecteer mijn onzekerheden op mijn dochter. Nu is zij nog te jong om te begrijpen waarom ik haar nakijk als ze van de opvang komt. Als zij straks naar school gaat kan ik dat niet meer doen. Ik wil haar ook niet onzeker maken of een onprettig gevoel geven. Sommige zullen misschien denken van ‘wow, dit is wel next level’ maar trust me wij leven niet meer in een tijd waar je je kinderen ‘veilig’ buiten kan laten spelen. ‘Voorkomen is beter dan genezen’ zeg ik maar altijd.
Ik heb zelf nooit met een therapeut gesproken, omdat ik er niet van houd om mensen om hulp te vragen. Iets wat helemaal niet erg is! ‘Ik deal er zelf wel mee’ denk ik dan. Ik word gelukkig wel steeds opener en probeer ook meer te praten. We zijn allemaal anders. Maar zover ik mij kan herinneren ben ik altijd zo geweest. Het uitspreken van mijn gevoelens is een hele opgave. Ik praat er liever niet over, omdat ik niet zielig gevonden wil worden. Ik ben veel meer dan alleen een vrouw die dit is overkomen.
Het blijft een litteken. Maar ik laat het mijn leven niet beïnvloeden. Ik groei iedere dag weer. En iedere dag push ik mezelf om een betere versie van mijzelf te zijn. Ik geef niet op en zal dat ook nooit doen. Doe jij dat ook niet a.u.b! Jij komt hier ook overheen.
We leven in een hele andere tijd. Het is 2020 dat betekent dat wij hierover MOETEN praten zonder schaamte. Want het is niet de schuld van de vrouw! De mannen die dit doen komen er mee weg zonder consequenties. NO MORE, ENOUGH IS ENOUGH! (Er zijn ook genoeg vrouwen die dit bij kleine jongetje doen btw) 🤢
Via mijn instastories deel ik steeds meer over dit onderwerp en dan krijg ik reacties van meiden/vrouwen dat ook zij hun verhaal willen doen. En hulp zoeken om te kunnen helen. Het doet pijn om hun verhalen te lezen. Maar tegelijkertijd ben ik zo trots op deze meiden/vrouwen! Je bent in mijn ogen echt een badass die er voor durft uit te komen. Chappaeu!
Wij vrouwen zijn veel te onaardig naar elkaar toe. Altijd maar dat vooroordeel en mensen bestempelen. Stop daarmee. Je weet niet wat iemand heeft meegemaakt.
De meiden/vrouwen die hiervoor uit willen komen mogen hun verhaal doen bij Hivancommunity of bij mij, wat je zelf wilt en waar jij je vrij in voelt. Mag natuurlijk ook anoniem.
Make a difference.
Veel liefs,
Natasha
#HÏVAN
#stopseksueelmisbruik
Hivancommunity heeft als doel om de positie van de Hindoestaanse vrouwen te versterken in Suriname en Nederland. Het platform heeft meerdere concepten: interviews, een magazine en in de toekomst volgen (internationale) projecten. Het moet een kennisplatform worden, aangezien kennis er mede voor kan zorgen dat vrouwen uit een ongewenste sociale context kunnen bewegen. Het moet een platform zijn waar vrouwen vragen kunnen stellen die ze nergens anders kunnen stellen. De interviews moeten hen inspireren en adviezen geven. De scherpe columns moeten zorgen voor herkenbaarheid en bruikbare adviezen. En de projecten moeten leiden tot zichtbaar resultaat.>> Lees meer
Mijn naam is Ambrien Rukhsar Moeniralam en ik ben geboren en getogen in Amsterdam. Op dit moment ben ik 18 jaar oud en ga ik mijn laatste jaar in van de opleiding Mediaredactiemedewerker aan het ROC van Amsterdam. Bij deze opleiding leer ik alles over wat te maken heeft met schrijven, filmen, editen, fotograferen, websites, sociale media etc. Dat past ook heel goed bij mij aangezien ik later fotograaf wil worden. Fotograferen begon als een hobby, maar is uitgegroeid tot een passie waar ik later mijn werk van wil maken.
In mijn vrije tijd ben ik veel bezig met fotograferen en besteed ik tijd aan vrienden en familie, dat is heel belangrijk voor mij. Ik ben echt een muziek, poetry en movie lover. Ook stop ik heel veel tijd in mijn Instagram account genaamd @CatcallsofAms.
In een nieuwsartikel las ik dat jij een initiatief was gestart waarbij je intimiderende opmerkingen verzameld – die jij en je vriendinnen te horen krijgen – en deze opmerkingen met krijt schrijft op straten. Waarom was je dit initiatief gestart? Wat is cat calling en wat zijn mogelijke gevolgen hiervan?
Op 16 december 2017 kwam ik achter het Instagram account @Catcallsofnyc. Ik weet nog dat ik een post van haar (Sophie Sandberg, oprichter van het account) zag, en dacht: “Wow, dat ziet er tof uit!” En nog geen seconde later werd ik overspoeld met emoties. Ik voelde mij boos en verdrietig en tegelijkertijd ook weer trots. Het was heel raar. De post die ik zag was een foto van een catcall die Sophie had gekrijt op de grond. Het trok mij aan om hoe mooi het eruit zag. Maar wat er stond was totaal niet mooi. Het ging namelijk over iets wat een man had nageroepen naar een meisje van 12 jaar oud, in de trant van: ‘Als jij ooit groot genoeg bent wil ik dit en dat met je doen.’
Ik besloot het account een bericht te sturen met hoe geweldig ik het vond. Ik liet haar weten dat ik aan de andere kant van de wereld woonde, maar dat ik niet zou aarzelen als ik iets kon doen om te helpen. Ik zocht een beetje verder en ging opzoek naar een account in Nederland, maar die was er niet. Dus stuurde mijn 15-jarige zelf, na het goed bespreken met mijn zus, die ook een feminist is, nog een bericht met de vraag of ik een account mocht opstarten voor in Amsterdam. Ik kreeg een hele enthousiaste en supportive “Ja” terug.
Catcalling is het naroepen en/of nafluiten van vooral vrouwen, maar ook mannen. Denk maar aan: “Hey schatje, mooie benen.” En als we wat heftiger gaan: “Ik wil jou n**ken!” of als je negeert of juist reageert, maar niet op de manier zoals zij willen: “K*t hoer!”. Dit was iets wat ik toen niet veel meemaakte, maar mensen in min omgeving wel. Mijn zussen, vriendinnen en ook nichten.
Toen ik 14 jaar oud was kwam ik heel vaak het woord ‘feminisme’ tegen op Instagram. Zo kwam ik posts tegen waarin ik mezelf kon vinden en toevallig hadden een aantal te maken met de Hindoestaanse gemeenschap. Waarom mochten mijn neven altijd wel veel langer buiten blijven? Waarom moest er altijd een neef mee, terwijl ik genoeg oudere nichten had die ook meegingen? Waarom krijgen mijn zussen en nichten bij bruiloften altijd de vraag wie de volgende is, maar hoor ik daar niks over bij de mannen? Hoezo is een donkere huidskleur hebben niet mooi? Waarom is de machtsverhouding tussen man en vrouw zo heftig?
Natuurlijk kwam ik ook posts tegen die ik niet zo zeer linkte aan de Hindoestaanse gemeenschap. Bijvoorbeeld een post: “Suns out, prying eyes are out.”
Sinds dat moment had ik altijd een vuurtje in mij branden voor gerechtigheid. Mijn passie voor feminisme en activisme was geboren. Dus toen ik het account @catcallsofnyc tegenkwam, voelde het als mijn roeping om een Amsterdamse versie te starten, ook al was ik pas 15 jaar oud.
Wat ik een tijdje alleen deed, en nu met een team doe voor @Catcallsofams, is eigenlijk aandacht vragen voor gender-based-harassment. Aandacht vragen voor straat intimidatie. Mensen sturen ons berichten via Instagram met wat zij hebben meegemaakt en waar. Vervolgens verzamelen wij alle berichten en gaan wij naar de plek waar het incident heeft plaatsgevonden. Dan krijten wij neer wat er is gezegd samen met #stopstraatintimidatie en @catcallsofams. Wij maken een foto en posten die op het account met het verhaal van de persoon eronder. Zo hopen wij aandacht te vragen voor dit probleem, de openbare ruimte een beetje terug te claimen en catcalling te de-normaliseren.
Fotocredits: @heidigita
Uit wat voor familie kom je?
Ik kom uit een islamitisch, vrij en heel liefdevol gezin. Mijn ouders en zussen zijn geboren in Suriname en in 2000 verhuisden zij naar Nederland. Twee jaar later kwam ik. Mijn ouders hebben mijn zussen en mij altijd opgevoed als zelfstandige vrouwen die de hele wereld aankunnen.
Ik vind dat je dat ook wel terug kan zien in hoe wij zijn als personen. Wij zijn alle drie heel zelfstandig, niet op onze mond gevallen en hebben echt een eigen persoonlijkheid. Mijn oudste zus werkt als patholoog en is al een aantal jaren vrijwilliger bij de Dierenambulance. Mijn tweede zus werkt als redactrice bij Viacom en ik studeer nog en zet mij in voor rechtvaardigheid.
De meeste mensen kunnen best wel vaak schrikken als zij horen dat ik een moslima ben. Qua uiterlijk gaan zij er meestal vanuit dat ik hindoe ben. En sommige mensen weten niet dat als je Hindoestaans bent je ook moslim kan zijn. Vooral als zij horen wie ik ben, wat ik doe en hoe ik denk, zien zij het niet aankomen. Het is ook niet iets waarmee ik begin, omdat ik zelf toch altijd een beetje bang ben voor de vooroordelen en tegelijkertijd de druk voel om de islam of mijn mede moslima’s te moeten verdedigen. “Ja mijn ouders steunen mij.” “Ik ben een intersectionele feminist en dat houdt onder andere in dat ik ook de LHBTI+ gemeenschap en sekswerkers steun.”
Ik ben mijn ouders heel erg dankbaar voor de manier waarop zij ons opgevoed hebben en dat zij ons steunen.
Hoe zou je je opvoeding beschrijven?
Ik zou mijn opvoeding beschrijven als liefdevol, Islamitsich en best wel vrij. Net zoals met vele geloven kregen wij zoveel mogelijk mee van de Islam in onze opvoeding. Hoe ouder wij werden hoe meer wij onze eigen keuzes maakten en daar zie ik het vrije dan vooral in. Ik denk niet dat er een ‘perfecte’ moslima is, en dat zijn wij ook zeker niet, maar wij zijn wel allemaal gelovig op onze eigen manier en ik vind het mooi hoe mijn ouders ons daar de ruimte in geven.
Soms lees ik verhalen van mede Hindoestanen en dan kan ik best wel schrikken. Ik weet namelijk dat onze cultuur best wel streng kan zijn. Bijvoorbeeld met op jezelf wonen als vrouw of een relatie aangaan met iemand uit een ander cultuur. Mijn zussen en ik hebben daar nooit last van gehad.
Welke drie levenservaringen hebben jou gevormd als persoon en waarom?
Ik ben pas 18 jaar dus deze vraag vind ik toch best lastig. Ik denk dat er zeker wel een aantal dingen zijn die mij gevormd hebben als persoon, maar wat precies vind ik wel moeilijk. Zoveel levenservaring heb ik niet echt. Ik zal een poging doen:
1 Mijn ouders en de manier waarop zij mijn zussen en mij hebben opgevoed.
2 Het oprichten van @Catcallsofams en alles wat daarbij kwam kijken. Ik ben namelijk altijd super verlegen geweest, maar toen vanaf 14 jaar oud was dat veranderd. Ik kijk dan terug en dan denk ik wel wauw… Ik heb in zoveel Nederlandse media gestaan. Ik heb in een aantal tijdschriften gestaan. Ik ben genomineerd voor dingen en heb ook gewoon gewonnen en ik heb een Tedx talk gegeven. Als je dit zou vertellen aan dat 14 jarig meisje toen, dat zou ik echt niet geloven.
3 Mijn moeder heeft een hart-en-vaat ziekte en mijn vader leeft sinds dat hij 18 jaar is met pijn vanwege zijn meerdere hernia’s. Ik kan niet precies zeggen hoe dit mij heeft gevormd als persoon, maar ik denk wel dat het mij sterker heeft gemaakt. Mijn moeder is twee keer een heel grote operatie ondergaan. De eerste keer was ik nog niet geboren. De tweede keer was 4 jaar geleden en dan ook nog eens een dag voor haar verjaardag. Ik kan niet beschrijven hoe moeilijk die periode was, en tegelijkertijd mooi. Sinds die periode kijk ik heel anders naar mijn ouders en waardeer ik hen meer. Ik heb gezien hoe sterk zij zijn en dat heeft mij sterk gemaakt.
4 Sinds een aantal maanden geleden ben ik erachter gekomen dat ik Colitis Ulcerosa heb. Dat is een chronische darmziekte, een auto-immuunziekte en ja dat heeft mij wel echt even laten inzien dat ik mijn leven niet zo makkelijk meer kan leven zoals ik eerst deed en zou willen. Voor deze gebeurtenis, en voor Corona, was ik abnormaal druk. Ik had elke dag minstens twee dingen te doen, vaak catcallsofams gerelateerd. Dat zijn dingen die ik niet meer kan doen, en natuurlijk komt er nog veel meer bij kijken, maar ja.
Hoe zou je de Hindoestaanse cultuur omschrijven?
Ik zou de Hindoestaanse cultuur beschrijven als mooi maar ook lastig. Ik ben echt verliefd op hoe onze cultuur kan zijn. Van de creatieve kant, naar de kleuren, naar het eten, naar hoe mooi en sterk de vrouwen wel niet zijn. Ik ben zeker heel trots om mijzelf een Hindoestaan te noemen, ondanks dat er ook zeker flaws zijn.
Tegelijkertijd kunnen de mensen in deze cultuur best vaak ouderwets zijn qua denkwijze, en dat lijdt vaak tot niet volledig kunnen zijn wie je wilt zijn. Niet kunnen doen en laten zoals jij wilt. Heel veel rekening houden met wat anderen denken in plaats van rekening houden met wat het beste is voor jezelf en jouw familie. Als ik kijk naar India is er abnormaal veel wat er veranderd zou moeten worden. Dat is zeker niet iets waar ik trots op ben.
Hoe zou je de Hindoestaanse gemeenschap omschrijven?
Om eerlijk te zijn heb ik dit niet ervaren. Onze gemeenschap is best wel klein. De mensen met wie wij vooral in aanraking komen is mijn familie.
Zijn er in jouw ogen taboes die de positie van Hindoestaanse vrouwen kunnen belemmeren? Zo ja, welke zijn dat dan? (max. 3)
De kleine dingen zoals het niet laat mogen thuiskomen, maar je broer mag dat wel, hoe de vrouw als ‘zorgzaam’ wordt gecategoriseerd, dat jij als vrouw met een bepaald type thuis moet komen, of niet eens zelf mag kiezen met wie je thuis komt, zie ik al als het belemmeren van de positie van de Hindoestaanse vrouwen. Op die manier wordt er voor mij al geprojecteerd dat vrouwen ‘zwakker’ zijn dan de mannen. Op die manier wordt er al voor jou bepaald en geen ruimte gecreëerd om jezelf te kunnen zijn en te ontwikkelen.
Wat wens je Hindoestaanse vrouwen de komende jaren toe?
Ik wens Hindoestaanse vrouwen hun eigen, mooie leven toe. Wij zijn zulke mooie en sterke wezens, daar moeten wij gebruik van maken om het beste uit het beste te halen. Ik wens jullie allemaal toe dat jullie de ruimte krijgen om te zijn wie jij wilt zijn en te kunnen doen wat jij wilt doen. En dat als die ruimte er niet is, dat je de kracht hebt en de hulp hebt om die te kunnen eisen. Laten wij elkaar gunnen en helpen groeien.
#HÏVAN
Hivancommunity heeft als doel om de positie van de Hindoestaanse vrouwen te versterken in Suriname en Nederland. Het platform heeft meerdere concepten: interviews, een magazine en in de toekomst volgen (internationale) projecten. Het moet een kennisplatform worden, aangezien kennis er mede voor kan zorgen dat vrouwen uit een ongewenste sociale context kunnen bewegen. Het moet een platform zijn waar vrouwen vragen kunnen stellen die ze nergens anders kunnen stellen. De interviews moeten hen inspireren en adviezen geven. De scherpe columns moeten zorgen voor herkenbaarheid en bruikbare adviezen. En de projecten moeten leiden tot zichtbaar resultaat.>> Lees meer
Ben je gelukkig? Dat is de vraag die ik mijzelf stel wanneer ik in de vroege ochtend weer eens gehaast de auto in stap. Ik heb een prachtig gezin, een mooi huis, 2 auto’s voor de deur, een lieve (schoon) familie en daarnaast een geweldig sociaal leven. Lekker uiteten, vakanties met vriendinnen. Niks te klagen toch?
Maar ben ik gelukkig? Dat is de vraag die ik mijzelf keer op keer stel. Het antwoord op deze vraag weet ik, maar ik ontken mijn gevoelens. Als ik toegeef dat ik niet lekker in mij vel zit, kom ik dan niet ondankbaar over?
Na de zoveelste (spontane) huilbui in de auto besluit ik mijn baan op te zeggen en het roer om te gooien. Het is tijd om mijn gevoelens onder ogen te komen. Geen duidelijk beeld van de toekomst, maar één ding weet ik zeker… ik voel me bevrijd en gelukkig.
Je hoort wel vaker dat mensen opzoek gaan naar zichzelf. Voor mij had dit geen betekenis. Ik dacht altijd: “hoe kun je jezelf verliezen?” Tot het moment komt dat je wakker wordt en denkt: “wie ben ik nou eigenlijk?”. Ik ben een dochter, een echtgenote, een collega en op de eerste plaats een moeder, maar wie ben ik echt? Wat vind ik leuk, wat is mijn favoriete gerecht, wat is mijn lievelingsliedje? We steken zoveel tijd en energie in het leren kennen en ontdekken van een ander, maar de allerbelangrijkste persoon in het leven cijferen we weg.
Eigenlijk ben ik een jongleur met twee fulltime banen, zo voel ik me. De belangrijkste baan in mijn leven is om te zorgen voor mijn gezin, want ik ben een vrouw en dan is het verzorgen van mijn man en kind de belangrijkste taak in het leven, toch? Ook heb ik een baan nodig die ervoor zorgt dat de rekeningen betaald worden. Veel vrouwen zullen zeggen dat het zorgen voor je gezin geen fulltime baan is. Ik zie dat anders. Wanneer ik thuis ben denk ik aan mijn werkzaamheden op kantoor, wanneer ik op kantoor ben denk ik aan taken die thuis liggen te wachten op mij. Nergens heb je volledige focus wat ervoor zorgt dat je gaat verzaken zowel thuis als op het werk.
In 2018 heb ik besloten om te kiezen voor de allerbelangrijkste persoon in mijn leven, 3x raden wie dat is. Ik heb gekozen voor mijzelf. Ik heb ervoor gekozen Doeshana te leren kennen. Dit heb ik op verschillende manieren gedaan. Allereerst heb ik mijn baan opgezegd en ben ik in gesprek geraakt met een dame, die ik later ben gaan zien als coach. Zij heeft ervoor gezorgd dat er een nieuwe wereld voor mij openging. Daar waar ik altijd bang was om ‘alleen’ te zijn, ontdekte ik dat ik kon genieten van mijn eigen gezelschap en dat ik ook nog eens erg leuk gezelschap ben. Ook heb ik geleerd dat mediteren een vorm is om rust, ruimte en creativiteit te creëren.
Het allerbelangrijkste wat ik heb geleerd is om te blijven investeren in jezelf. Wil je leren piano spelen, salsa dansen, Chinees leren spreken of wat dan ook. Doe het! Het is heerlijk om nieuwe dingen te leren! Je daagt jezelf uit en houdt daarmee je mind gezond. Je krijgt er energie van want er wordt een vlammetje aangewakkerd in je lichaam. Zelf heb ik verschillende seminars bijgewoond van o.a. Tony Robbins in Londen, Joseph McClendon en Michael Pilarczyk. Ook ben ik naar een stilte retraite geweest in Italië.
Het boek van Elle Luna ‘Op de tweesprong van moeten en willen’ heeft mij geholpen op papier te zetten wat ik nu echt wil. Hierdoor ben ik in staat geweest om mijn businessplan te schrijven en mijn bedrijf ICT-Helden op te starten.
Ik ben trots. Trots dat ik heb gekozen voor mijzelf. Trots dat ik een mooi bedrijf heb opgezet en trots dat ik andere mensen kan helpen en coachen. Ik ben gelukkig! En jij?
Geschreven door Doeshana Ganesh
#HÏVAN
Hivancommunity heeft als doel om de positie van de Hindoestaanse vrouwen te versterken in Suriname en Nederland. Het platform heeft meerdere concepten: interviews, een magazine en in de toekomst volgen (internationale) projecten. Het moet een kennisplatform worden, aangezien kennis er mede voor kan zorgen dat vrouwen uit een ongewenste sociale context kunnen bewegen. Het moet een platform zijn waar vrouwen vragen kunnen stellen die ze nergens anders kunnen stellen. De interviews moeten hen inspireren en adviezen geven. De scherpe columns moeten zorgen voor herkenbaarheid en bruikbare adviezen. En de projecten moeten leiden tot zichtbaar resultaat.>> Lees meer
HÏVAN 